калю́га, -і, ДМ -лю́зе, мн. -і, -лю́г, ж.

Выбітая коламі яма на дарозе, звычайна з вадой, граззю.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Калю́га

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз.
Н. Калю́га
Р. Калю́гі
Д. Калю́зе
В. Калю́гу
Т. Калю́гай
Калю́гаю
М. Калю́зе

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

калю́га

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. калю́га калю́гі
Р. калю́гі калю́г
Д. калю́зе калю́гам
В. калю́гу калю́гі
Т. калю́гай
калю́гаю		 калю́гамі
М. калю́зе калю́гах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

калю́га ж., обл. ры́твина; лу́жа

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

калю́га, ‑і, ДМ ‑люзе, ж.

Ямка на дарозе, выбітая коламі, звычайна з вадой, граззю. Заглушэў зусім вялікі стары шлях. Размыты з бакоў веснавымі ручаямі, пакарабачан даўнымі засохлымі калюгамі. Гарэцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Калю́га ’ямка на дарозе, выбітая коламі, звычайна з вадой, граззю’ (БРС, ТСБМ, Жд. 2; мазыр., З нар. сл.; Касп.; Мат. Гом.; жытк., Нар. словатв.; Нас., Сержп. Прымхі, Сцяшк., Шат.; Яўс.), ’каляіна на дарозе’ (маладз., слаўг., Яшк.), ’гразь з вадой’ (драг., Нар. словатв.), ’гразь, слата, бездарожжа’ (палес., Яшк.). Першае значэнне не з’яўляецца вузкім; звычайна калюгай можа называцца і лужына на полі, лузе. У новых слоўніках: калюга ’лужына’ (ТС, Сл. паўн.-зах.), ’п’яніца; каляіна’ (Сл. паўн.-зах.), ’гразкае месца, сенажаць каля рэчкі’ (слуц., Сл. паўн.-зах.). У Яшкіна падаецца значэнне ’глыба зямлі на раллі’ (нясв.); тэарэтычна такую семантыку можна дапусціць, аднак тут яшчэ і адзінкавасць фіксацыі, таму дэфініцыя выклікае сумненне. Укр. дыял. калюга ’гразь на дарозе’, ’лужына’, ’выбоіна на дарозе’, чарніг.-сумск. ’вада пасярод дрыгвы’, рус. зах.-бран., бран., курск. калюга ’лужына’, курск. ’неглыбокая азярына’, белгар., бран. ’яма з вадой’, польск. kaluga ’лужына’, славін.-каш. kʼaluga, kʼalëga ’лужына на дарозе’, серб.-харв. ка̀љуга ’лужына, гразь, твань’. Суфіксальны варыянт да калуга, kaluga (беларускія формы такога тыпу нам невядомы), вытворнага ад kalъ (суфікс ‑uga), гл. Трубачоў, Эт. сл. 9, 126, параўн. таксама калужа (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

калю́жына ж., см. калю́га

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Калюгова́тый ’выбоісты’ (Нас.), да калюга (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прасты́лы, ‑ая, ‑ае.

Абл. Які стаў халодным, астыў. Хутчэй сёрбаў.. [Адась] сваю, раніцаю звараную, прастылую вячэру. Калюга.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

не́дасаль, ‑і, ж.

Абл. Недастатковая салёнасць; недасол. Першую лыжку зачэрпне [бацька] — пакаштуе, калі недасаль, — загадае Хвядосу: — Падай салянку. Калюга.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)