змро́к
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
змро́к |
| Р. |
змро́ку |
| Д. |
змро́ку |
| В. |
змро́к |
| Т. |
змро́кам |
| М. |
змро́ку |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
змрок, -у, м.
1. Адсутнасць святла, цемра.
З. атуліў прасторы.
2. Няпоўная цемната, прыцемак, пры якім яшчэ можна распазнаваць прадметы.
Вячэрні з.
3. Прыцемак паміж захадам сонца і наступленнем ночы, а таксама перадсвітальны прыцемак.
Перадранішні з.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
змро́к (род. змро́ку) м.
1. су́мрак; полумра́к;
у гэ́тым ле́се заўсёды стая́ў з. — в э́том лесу́ всегда́ стоя́л су́мрак (полумра́к);
2. (полутьма перед наступлением вечера или утра) су́мерки ед. нет;
з. ху́тка гусце́ў — су́мерки бы́стро сгуща́лись
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
змрок, ‑у, м.
1. Адсутнасць святла; цемра. Зусім цёмна. Змрок атуліў .. прасторы. Каваль. Непраглядны змрок і сыры туман спляліся густа-густа і як бы глынулі гэтую закінутую між балот і лесу невялічкую вёску. Колас.
2. Няпоўная цемната, прыцемак, пры якім можна яшчэ распазнаваць прадметы. У хаце гусцеў змрок, але .. [Пятро] бачыў .. любыя вочы [Сашы], цяпер яны глядзелі ласкава і закахана. Шамякін. // Прыцемак у слаба асветленым месцы, памяшканні.
3. Прыцемак паміж заходам сонца і наступленнем ночы, а таксама перадсвітальны прыцемак. У густым вячэрнім змроку патанула вёска. Анісаў. Станцыя хавалася ў п[е]радранішнім змроку. Лынькоў.
4. перан. Пра атмасферу насілля, беспрасветнасці, безнадзейнасці. У тваім жыцці [рабочага] ранейшым Змрок стаяў кругом. Журба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Змрок ’адсутнасць святла’. Укр. змрок, змрік ’прыцемак’, польск. zmrok ’час ад захаду сонца да ночы’, славац. zmrk ’змрок’; параўн. макед. дыял. смркне се ’змрачнець’, балг. смрачвам се ’цямнець’. Ц.-слав. съмръкати ’змрачнець’. Прасл. корань mork‑ (гл. марока) у значэнні ’цемната’ даваў дзеяслоў, які мог прыняць прэфікс sъ‑, з польск. запазычана бел. (і ўкр.) форма з ‑ро‑ (параўн. марока, рус. обморок з ‑оро‑).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паўзмро́к, -у, м.
Няпоўны змрок, вельмі слабае асвятленне.
У хаце п.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
су́мрак змрок, род. змро́ку м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
це́мра, -ы, ж.
1. Адсутнасць святла, густы змрок, цемната.
Начная ц.
2. перан. Культурная адсталасць; невуцтва.
3. перан. Увасабленне зла, пакут, цемрашальства.
Перамога святла над цемрай.
|| прым. це́мраны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разрэ́дзіцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -іцца; зак.
1. Стаць рэдкім (у 2 знач.), радзейшым, утварыўшы прамежкі.
Пасевы разрэдзіліся.
2. Стаць менш шчыльным, менш густым.
Змрок разрэдзіўся.
|| незак. разрэ́джвацца, -аецца.
|| наз. разрэ́джванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
туне́льны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да тунеля. Тунельны змрок.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)