згара́ць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
згара́ю |
згара́ем |
| 2-я ас. |
згара́еш |
згара́еце |
| 3-я ас. |
згара́е |
згара́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
згара́ў |
згара́лі |
| ж. |
згара́ла |
| н. |
згара́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
згара́й |
згара́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
згара́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
згара́ць несов., см. зга́рваць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
згара́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. Незак. да згарэць.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Паддавацца хімічнаму распаду (пра арганічныя рэчывы).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фе́нікс, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Міфалагічная птушка, якая валодае здольнасцю пры набліжэнні смерці згараць, а потым зноў узнікаць з попелу.
2. Сімвал вечнага абнаўлення.
Узнік, як ф. з попелу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
згара́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. згараць 1 — згарэць.
•••
Рухавік унутранага згарання гл. рухавік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
згарэ́ць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
згару́ |
згары́м |
| 2-я ас. |
згары́ш |
згарыце́ |
| 3-я ас. |
згары́ць |
згара́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
згарэ́ў |
згарэ́лі |
| ж. |
згарэ́ла |
| н. |
згарэ́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
згары́ |
згары́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
згарэ́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
сгора́ть несов. зга́рваць, згара́ць;
я сгора́л от стыда́ я чырване́ў ад со́раму.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Апрэ́гчыся ’здохнуць’ (БРС), ’згарэць ад віна, прагі, жадання’ (Гарэц.), ’абапіцца’ (Бяльк.), апрэжца ’апрэгчыся’ (Бяльк.), апрагчыся ’набракнуць ад збытку спажытага’ (Др.-Падб.), апрага́цца ’рабіць нешта з прагаю: спаць, есці, піць’ (Касп.), опрегаець ’паліць, мучыць’ (Нас.), опрегацьца, опрёгся ’знясільвацца, згараць ад прагі; згараць ад гарэлкі’ (Нас.), апрогліца ’ненаедлівасць’ (Бір. дыс.). Укр. опрягтися ’памерці, здохнуць’, опряга ’смерць’, опрягнути ’акружыць’, пружати ’мучыць’, рус. кастр. опрягать ’жарыць’, паўн. опруживать ’апракінуць’, опружеть ’стаць цвёрдым’, ст.-рус. опрягнути ’налегчы, наперці з усіх бакоў’. Розныя значэнні беларускіх слоў, магчыма, тлумачацца як вынік кантамінацыі шэрагу кораняў: праг‑а ’жаданне’ (адкуль: ’рабіць з прагаю, набракнуць ад збытку, абапіцца’), праг‑ (з пряг‑/пряж‑) ’жарыць’ (адкуль: ’згараць ад гарэлкі, прагі; паліць’) і праг‑ (з пряг‑/пруг‑/пряж‑) ’станавіцца пругкім, цвёрдым’, адкуль ’здохнуць’ (параўн. акалець ’стаць як кол’, апруцянець і пад.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
фе́нікс, ‑а, м.
1. Міфалагічная казачная птушка, якая валодала здольнасцю пры набліжэнні смерці згараць, а потым зноў узнікаць з попелу. // Сімвал вечнага абнаўлення. А юнацтва ізноў, нібы фенікс вясёлкавы адраджалася з попелу і жыло, і цвіло. Дудар.
2. Кніжн. уст. Аб кім‑, чым‑н. выключным, незвычайным.
[Грэч. phoinix.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Перагара́ць (перэгора́ць) ’знікаць (пра малако каровы)’ (усх.-палес., Жыв. сл.). Узнікла ў выніку семантычнага пераносу паводле падабенства ’згараць’ > ’знікаць’. Параўн. выгара́ць ’высыхаць (пра ваду)’ (ТС) і літ. garė́ti ’выпарвацца’, што дае падставы для ’гібрыднага” ўтварэння (Цыхун, Междунар. конф. балтистов, 238). Да пера- і гарэць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)