заіка́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.
1. Гаварыць з цяжкасцямі, мімаволі паўтараць адны і тыя ж гукі, склады.
2. перан., пра каго-што, аб кім-чым і са злуч. «што». Упамінаць мімаходзь, асцярожна, намёкамі (разм.).
Яна пра доўг і не заікаецца.
|| зак. заікну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся.
|| наз. заіка́нне, -я, н. (да 1 знач).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заіка́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
заіка́юся |
заіка́емся |
| 2-я ас. |
заіка́ешся |
заіка́ецеся |
| 3-я ас. |
заіка́ецца |
заіка́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
заіка́ўся |
заіка́ліся |
| ж. |
заіка́лася |
| н. |
заіка́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
заіка́йся |
заіка́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
заіка́ючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
заіка́цца несов., в разн. знач. заика́ться;
з. ад канту́зіі — заика́ться от конту́зии;
ты пра гэ́та і не ~ка́йся — ты про э́то и не заика́йся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заіка́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Мець недахоп у вымаўленні — заіканне. [Леўка Здрок], быццам той заіка, які стараецца не заікацца, казаў нараспеў: — Хлеб ды соль вам, госцейкі. Сабаленка. // Гаварыць запінаючыся, з цяжкасцю падбіраючы словы. — Цёця Таня, ... я ... я, — ад хвалявання .. [Ленка] заікалася і чырванела. Шамякін. Пан ад здзіўлення аж стаў заікацца: — Б-бачу, што м-майстар ты в-варты п-палаца! Дубоўка.
2. Незак. да заікнуцца (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заика́ться несов., прям., перен. заіка́цца;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заіка́нне, -я, н.
1. гл. заікацца.
2. Загана ў маўленні — паўтарэнне адных і тых жа гукаў, складоў з-за сутаргавых скарачэнняў мышцаў гартані.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разню́ніцца, ‑нюнюся, ‑нюнішся, ‑нюніцца; зак.
Разм. неадабр. Распусціць нюні, расхныкацца. — Ну чаго... Чаго вы ўсё ходзіце за мною па пятах? — падняў .. [Грыша] прыпухлабарвовы твар. — Ніхто мне не трэба! — Д-дурань... — пачаў заікацца Хмурэц. — Разнюніўся, як дзяўчо... Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Мытлява́ць ’цыраваць’ (свісл., Сцяшк. Сл.). З польск. metlować ’блытаць, перашкаджаць, рабіць замяшанне’, люблінск. mytlač śe ’заікацца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
І́каць. Рус. ика́ть, укр. іка́ти, гика́ти, польск. дыял. ikać, в.-луж. hikać, н.-луж. hikaś ’глытаць, адрываць’, чэш. jikati ’ікаць, заікацца’, славац. дыял. ikať ’заікацца’, славен. hȋkati, ikati ’рыдаць’, серб.-харв. и̏цати се, балг. и́кам, макед. ика. Прасл. *jьkati гукапераймальнага паходжання. Праабражэнскі, 1, 263; Фасмер, 2, 124–125; Трубачоў, Эт. сл., 8, 215–216. Гл. ікавіца, ікаўка, ікотка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пы́пкаць ’заікацца’ (Нас.), пыпка ’панурысты чалавек’ (там жа). Гукапераймальнае, на базе імітатываў пып‑ (запінанне, заіканне), пык‑ (плямканне губамі) і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)