зацягну́ць

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. зацягну́ заця́гнем
2-я ас. заця́гнеш заця́гнеце
3-я ас. заця́гне заця́гнуць
Прошлы час
м. зацягну́ў зацягну́лі
ж. зацягну́ла
н. зацягну́ла
Загадны лад
2-я ас. зацягні́ зацягні́це
Дзеепрыслоўе
прош. час зацягну́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

зацягну́ць, -ягну́, -я́гнеш, -я́гне; -ягні́; -я́гнуты; зак.

1. што. Сілай, угаворамі прывесці, прымусіць зайсці куды-н. (разм.).

З. у госці.

З. у клуб.

2. што. Уцягнуць у сярэдзіну, у вузкую адтуліну або засмактаць¹.

З. нітку ў іголку.

З. у дрыгву.

3. што. Удыхнуць у сябе (дым, паветра і пад.), закурыць (разм.).

З. носам паветра.

З. люльку.

4. што чым. Абвалакаючы, пакрыць поўнасцю.

Хмары зацягнулі неба.

Рану зацягнула (безас.; пра тонкую плёнку пры загойванні).

5. што. Завесіць.

З. фіранку.

6. што. Туга завязаць, сцягнуць.

З. гарсэт.

7. што і з чым. Затрымаць, замарудзіць заканчэнне чаго-н.

З. сяўбу.

З. з водзывам на кнігу.

8. што. Заспяваць (разм.).

З. песню.

|| незак. заця́гваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. заця́гванне, -я, н. (да 2, 3, 5—8 знач.) і заця́жка, -і, ДМ -жцы, ж. (да 4, 7 і 8 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

зацягну́ць сов.

1. (таща, переместить) затащи́ть, втащи́ть;

2. (заставить зайти) затащи́ть, затяну́ть;

3. (туго стянуть) затяну́ть;

з. гарсэ́т — затяну́ть корсе́т;

4. безл. (покрыть) затяну́ть, заволо́чь; (слегка) подёрнуть;

не́ба ~ну́ла хма́рамі — не́бо затяну́ло (заволокло́, подёрнуло) ту́чами;

5. (втянуть) затяну́ть;

з. у дрыгву́ — затяну́ть в тряси́ну;

6. (запеть) затяну́ть, завести́;

7. (просунуть) вдеть, проде́ть;

з. ні́тку ў іго́лку — вдеть (проде́ть) ни́тку в иго́лку;

8. перен. (задержать, замедлить) затяну́ть;

з. сяўбу́ — затяну́ть сев;

◊ і на вяро́ўцы (ланцугу́) не заця́гнеш — и на верёвке не зата́щишь; и во́локом не зата́щишь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зацягну́ць ​1, ‑цягну, ‑цягнеш, ‑цягне; зак., каго-што.

1. Цягнучы, даставіць куды‑н. Перад світаннем Грысь зацягнуў у кусты лодку, прыкрыў яе зялёным веццем, папаратнікам. Кулакоўскі. [Андрэй і Аўрам] воз зацягнулі ў гумно і пайшлі ў хату. Чарнышэвіч. / у безас. ужыв. Гіганцкую жывёліну зацягнула пад кіль і смяртэльна параніла вінтом. Матрунёнак.

2. перан. Разм. Сілаю, угаворамі прывесці куды‑н., прымусіць зайсці куды‑н. На першым услоне сядзелі дзве бабулькі. Іх сілай зацягнуў старшыня сельсавета Міхаіл Сцяпанавіч Карэба і знарок пасадзіў наперадзе, на «самае ганаровае месца». Гаўрылкін. Гэты юнак аднаго разу зацягнуў Максіма на патаемны сход, які адбываўся ў хатцы на самым беразе ракі. Мікуліч.

3. Уцягнуць у сярэдзіну, унутр чаго‑н. — Адрэж кавалак дратвы, навашчы і зацягні ў іголку. Якімовіч. [Натка] зацягнула новыя шнуркі ў чаравікі. Васілевіч. // Уцягнуць, засмактаць куды‑н. Здрадлівая дрыгва пагражала зацягнуць у сваю багну кожнага, хто аступіцца або зробіць неасцярожны крок. Колас.

4. Удыхнуць, уцягнуць у сябе (дым, паветра і пад.). Зірнулі хлопцы на Антося І сліну ўсе яны глынулі, Паветра носам, зацягнулі. Колас. // Разм. Закурыць. А пасля зацягнуў [стары] сваю вялізную люльку і прыхіліўся па канапе адпачыць. Кавалёў.

5. Накрыць тонкім слоем чаго‑н. Уночы быў невялікі замаразак, ён зацягнуў лужынкі тонкім ільдом. Хомчанка. Цюкнула дурнота дрэва сякераю, але яно загоіць сваю рану,.. зацягне маладою карой. Ермаловіч. / у безас. ужыв. [Дрэвы] засынала зямлёй, зацягнула балотнаю тванню. Лынькоў. // Пакрыць чым‑н. нацягнутым. Жанчыны ў белых халатах страшэнна да ўсяго прыдзіраліся. Яны загадалі ў вокнах выняць форткі, а дзіркі зацягнуць марляй — для вентыляцыі. Нядзведскі. // безас. Загаіцца, зажывіцца (пра рану). // Завалачы (пра дым, туман і пад.). Усчаўся моцны вецер, неба зацягнулі хмары, і сыпануў дождж — золкі, халодны, і як у познюю восень. Савіцкі. / у безас. ужыв. Неба зацягнула нізкімі хмарамі, заходні вецер даносіў той няўлоўны своеасаблівы пах снегу, які адчуваецца ў адліжныя дні. Шамякін. Раку паступова зацягнула туманам. Місько.

6. Пацягнуць, расправіць (занавеску і пад.) так, каб закрыць, засланіць што‑н. [Алена] хуценька разабрала.. [бацькаву] пасцель, зацягнула над ложкам занавеску. Кулакоўскі.

7. Туга завязаць, сцягнуць. Зацягнуць вузел. Зацягнуць пятлю. □ Калі скалане паветраная дарога, Над крэслам тужэй зацягні рамяні. Макаль.

8. Заняць чым‑н. часу больш, чым меркавалася; затрымаць заканчэнне чаго‑н. Зацягнуць сяўбу. □ Вітаючыся з Ірынай за руку, Салаўёў неяк міжвольна зацягнуў гэтае вітанне. Шахавец.

9. Шчыльна закруціць, зашрубаваць. Зацягнуць гайку.

•••

І на вяроўцы (на ланцугу, ланцугом, на аркане) не зацягнеш каго — пра таго, хто рашуча адмаўляецца ісці куды‑н., рабіць што‑н.

зацягну́ць ​2, ‑цягну, ‑цягнеш, ‑цягне; зак., што.

Разм. Заспяваць. Студэнты, размясціўшыся ў сярэднім купэ, зацягнулі песню, а той, у футболцы, ужо іграў на мандаліне. Даніленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

засмужы́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -му́жыць; -му́жаны; зак., што.

Зацягнуць смугой.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

затяну́ть сов., в разн. знач. зацягну́ць;

затяну́ть в тряси́ну зацягну́ць у дрыгву́;

не́бо затяну́ло ту́чами не́ба зацягну́ла хма́рамі;

затяну́ть де́ло зацягну́ць спра́ву;

затяну́ть пе́сню зацягну́ць пе́сню;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

навалаво́дзіць

‘зацягнуць, прамарудзіць’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. навалаво́джу навалаво́дзім
2-я ас. навалаво́дзіш навалаво́дзіце
3-я ас. навалаво́дзіць навалаво́дзяць
Прошлы час
м. навалаво́дзіў навалаво́дзілі
ж. навалаво́дзіла
н. навалаво́дзіла
Загадны лад
2-я ас. навалаво́дзь навалаво́дзьце
Дзеепрыслоўе
прош. час навалаво́дзіўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

заця́гваць ​1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да зацягнуць ​1.

заця́гваць ​2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да зацягнуць ​2.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

засмужы́ць, ‑смужыць; зак., што.

Зацягнуць дымкай, смугой.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

утяну́ть сов.

1. разг. (уволочь за собой) сцягну́ць; (куда-л. — ещё) зацягну́ць;

2. (уменьшить в объёме) разг. зацягну́ць;

утяну́ть та́лию зацягну́ць та́лію;

3. перен. (украсть), прост. сцягну́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)