засе́сці, -ся́ду, -ся́дзеш, -ся́дзе; засе́ў, -се́ла; -ся́дзь; зак.
1. Надоўга размясціцца дзе-н.
З. дома.
2. за што і з інф. Сесці надоўга, заняўшыся якой-н. справай.
З. за падручнікі.
З. пісаць.
3. Скрытна размясціцца дзе-н.
З. ў акопах.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), у чым. Шчыльна ўвайсці, трапіць у што-н. так, што цяжка выняць, выцягнуць.
З. ў гразі.
Куля засела ў сцяне.
Трывога засела ў душы (перан.).
|| незак. засяда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
засе́сці
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
зася́ду |
зася́дзем |
| 2-я ас. |
зася́дзеш |
зася́дзеце |
| 3-я ас. |
зася́дзе |
зася́дуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
засе́ў |
засе́лі |
| ж. |
засе́ла |
| н. |
засе́ла |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
засе́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
засе́сці сов.
1. в разн. знач. засе́сть;
з. за пра́ўку ру́капісу — засе́сть за пра́вку ру́кописи;
батальён засе́ў у крэ́пасці — батальо́н засе́л в кре́пости;
ва ўстано́ве засе́лі бюракра́ты — в учрежде́нии засе́ли бюрокра́ты;
з. на ўсё жыццё ў ро́днай вёсцы — засе́сть на всю жизнь в родно́й дере́вне;
засе́ла ду́мка ў галаве́ — засе́ла мысль в голове́;
2. засе́сть, застря́ть; завя́знуть;
ку́ля засе́ла ў сцяне́ — пу́ля засе́ла (застря́ла) в стене́;
машы́на засе́ла ў гразі́ — маши́на завя́зла в грязи́;
3. см. заві́снуць;
◊ з. ў го́рле — застря́ть в го́рле
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
засе́сці, ‑сяду, ‑сядзеш, ‑сядзе; пр. засеў, ‑ла; зак.
1. Усесціся дзе‑н. зручна, надоўга. Засесці з сябрамі за стол. □ [Кулагін] засеў у сваім кабінеце і пачаў падпісваць нейкія паперы. Гаўрылкін. // за што і з інф. Надоўга і старанна заняцца чым‑н. [Эрна] паслухала бацьку, засела за падручнікі, а праз паўгода здала экзамены. Навуменка. Верамейчык засеў вывучаць вынікі абедзвюх гаспадарак за мінулы год. Дуброўскі.
2. Разм. Надоўга застацца дзе‑н. (жыць, працаваць і пад.). Засесці на ўсё жыццё ў роднай вёсцы. // Адстаць у вучобе. Засесці ў другім класе.
3. Схавацца ў засадзе, заняць пазіцыю для абароны або нападу. Засесці ў акопах. □ Дзенісенка ўзяў кулямёты, усіх аўтаматчыкаў і з вечара засеў у Новым Сяле. Брыль.
4. Разм. Завязнуць, загрузнуць у чым‑н., спыніць рух. Самазвал ірвануўся ўперад, але, праехаўшы некалькі метраў, споўз з дарогі і засеў у непралазнай гразі. Лукша. // Глыбока ўвайшоўшы, улезшы ў сярэдзіну чаго‑н., застацца там. Некалькі куль.. уваткнулася ў зямлю, а адна папала якраз у грудзі тэлефаністу і там засела. Чорны. // Зачапіцца, павіснуць на чым‑н. Пагойдваюцца шырокія плечы Адама.., на адтапыраных вушах засеў зялёны велюравы капялюшык. Дамашэвіч. // перан. Разм. Затрымацца, умацавацца ў думках, свядомасці і пад. Трывога за .. дзяўчынку моцна засела недзе ў глыбіні душы. Кулакоўскі.
•••
Засесці ў горле — застацца нявыказанымі (пра словы, крыўду і пад.). [Тышкевіч] хацеў .. сказаць штосьці вясёлае, смешнае, але словы заселі ў горле, бо людзі сядзелі панурыя, і гэта толькі зараз кінулася ў вочы. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
засесці, захраснуць
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
засе́сть сов., в разн. знач. засе́сці;
◊
засе́сть в го́лову засе́сці ў галаву́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ввя́знуть сов., прост. увя́знуць, завя́знуць, засе́сці.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
захра́снуць, -ну, -неш, -не; захра́с, -сла; -ні; зак. (разм.).
1. Забіцца, закупорыцца чым-н.
Ракавіна захрасла.
2. Засесці дзе-н., у чым-н.
Костка захрасла ў горле.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
угра́зіць, угражу, угразіш, угразіць; зак., каго-што.
Даць засесці, увязнуць у гразі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
угра́знуць, -ну, -неш, -не; угра́з, -зла; -ні́; зак.
1. Засесці, завязнуць у гразі.
2. перан. Трапіўшы ў якое-н. становішча, не знайсці сіл, магчымасці выйсці з яго (разм.).
У. у даўгах.
|| незак. уграза́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)