зарыка́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -а́е; зак.

Зараўці (пра жывёлу, звычайна карову).

Карова зарыкала.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

зарыка́ць

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. зарыка́ю зарыка́ем
2-я ас. зарыка́еш зарыка́еце
3-я ас. зарыка́е зарыка́юць
Прошлы час
м. зарыка́ў зарыка́лі
ж. зарыка́ла
н. зарыка́ла
Загадны лад
2-я ас. зарыка́й зарыка́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час зарыка́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

зарыка́ць сов. (о рогатом скоте) замыча́ть, зареве́ть; (о зверях) зарыча́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зарыка́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Пачаць рыкаць. // Азвацца рыкам. [Рабка] спынілася, цягуча зарыкала і павольна падалася назад да статка. Хомчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

загірчэ́ць

‘зарыкаць, загыркаць’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. загірчу́ загірчы́м
2-я ас. загірчы́ш загірчыце́
3-я ас. загірчы́ць загірча́ць
Прошлы час
м. загірчэ́ў загірчэ́лі
ж. загірчэ́ла
н. загірчэ́ла
Загадны лад
2-я ас. загірчы́ загірчы́це
Дзеепрыслоўе
прош. час загірчэ́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

замыча́ть сов.

1. зарыка́ць, замы́каць, заму́каць;

2. перен., разг. замы́каць; (забормотать) замармыта́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зарыча́ть сов. зарыка́ць; (зареветь) зараўці́; (о собаке, а также перен.) забурча́ць, загы́ркаць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

промыча́ть сов.

1. (издать мычание) зарыка́ць, замы́каць, рыкну́ць, мы́кнуць;

2. (о человеке) разг. прамы́каць; (пробормотать) прамармыта́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прорыча́ть сов.

1. прараўці́, зараўці́, прарыка́ць, зарыка́ць; (о собаке) прагы́ркаць, загы́ркаць;

2. (какое-то время) прараўці́; прарыка́ць; (о собаке) прагы́ркаць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ру́хнуць 1 ’абваліцца, упасці пад дзеяннем уласнага цяжару’; перан. ’перастаць існаваць, знікнуць’ (ТСБМ). Рус. ру́хнуть, польск. runąć ’упасці, зваліцца, распасціся; раптоўна рушыць з месца, рынуцца’, ст.-польск. ’грукнуць, загрымець, зарыкаць, зараўці’, ст.-чэш. runúti ’упасці, зваліцца’, балг. ру́хна ’упасці з шумам, разваліцца’. З прасл. *ruxnǫti < *ruxati, *rušiti ’прымушаць рухацца, надаваць рух, піхаць, штурхаць, варушыць, перакульваць, звальваць’ (Борысь, 527), гл. рушыць.

Ру́хнуць 2 ’сказаць невыразна і зняважліва’ (мсцісл., Юрч. Сін.). Магчыма, ад рух (гл.), параўн. бу́хнуць ’сказаць нечакана і неабдумана’, бра́знуць ’сказаць неасцярожна’ (Юрч. Сін., 189–190), аднак, больш верагодна з рухаць 2 (гл.).

Ру́хнуць 3 ’кінуцца’: рухнулі свінья (саліг., Нар. словатв.), ’крануць, зрушыць’, ’хутка пайсці, рынуцца’, рухну́ць ’тс’ (ТС); рухну́цца ’рушыцца, крануцца’ (там жа). Да рухнуць 1 (гл.). Версія пра сувязь не з рухаць, рушыць, а з гукапераймальным рухаць (рюхаць) ’падаваць гукі (пра свіней)’ (гл. рухаць 2, рохаць) (Нар. словатв., 112) непераканаўчая.

Ру́хнуць 4 ’прапасці (пра зімовую дарогу)’ (круп., Нар. сл.; ТС), рухну́ць ’тс’ (ТС). Канкрэтызацыя значэння ’перастаць існаваць, знікнуць’ слова рухнуць 1 (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)