зара́з
прыслоўе
| станоўч. |
выш. |
найвыш. |
| зара́з |
- |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
за́раз
прыслоўе
| станоўч. |
выш. |
найвыш. |
| за́раз |
- |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
зара́з, прысл.
Адразу, за адзін раз.
З’есці ўсё з.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
за́раз, прысл.
1. Цяпер, у сучасны момант.
Я з. заняты.
2. У самым хуткім часе, неўзабаве.
З. я вам усё раскажу.
3. Толькі што, зусім нядаўна.
Расказаная з. гісторыя.
4. (звычайна з часціцай «жа»). Неадкладна, у гэты ж час.
Трэба з. жа ўсё праверыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зара́з нареч. зара́з разг., ра́зом; одновре́ме́нно
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зара́з нареч., разг. зара́з; (сразу — ещё) адра́зу; (в один приём) адны́м захо́дам.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
за́раз, прысл.
1. У сучасны момант, у гэты час, цяпер. Усе цяпер на копцы бульбы, Дораг зараз кожны дзень. Панчанка. Дзе раней быў мох, там зараз канюшыны стог. З нар. // Толькі што, зусім нядаўна. Расказаная зараз гісторыя. // У самым скорым часе, хутка (пра дзеянні, падзеі, якія маюць вось-вось адбыцца). Ціха, дзеці, калі ласка, Раскажу вам зараз казку. Муравейка.
2. (звычайна з часціцай «жа»). Неадкладна, у гэты ж момант. [Цімафею Міронавічу] закарцела тады як-небудзь паказаць .. сваю сілу, зараз жа, неадкладна праверыць дзейнасць яе на якім-небудзь аб’екце. Зарэцкі.
зара́з, прысл.
Адразу, за адзін раз, адначасова. Рабіць дзве работы зараз. □ Богут ветлівым паклонам Гасцей вітае дарагіх І раскрывае сваё лона, Каб прытуліць зараз дваіх. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
За́раз ’цяпер’, дыял. за́ра, за́рэ (Сл. паўн.-зах.). Рус. дыял. за́ра́з, укр. за́раз, польск. zaraz ’тс’, н.-луж. zaraz ’сабля, кінжал, нож’, в.-луж. zaraz ’удар’, чэш. zaráz, славац. zaraz ’цяпер’, чэш., славац. záraz ’удар; уражанне’. Ст.-рус. заразъ ’адразу’ (Курбскі). Націск указвае на магчымасць запазычання з польск., паколькі ў асноўным слова пашырана ў зах.-слав. мовах, дзе ўтворана з прыназоўніка za і назоўніка raz (гл. раз). Зыходнае значэнне ’за адзін удар, узмах’ (Брукнер, 645). Параўн. яшчэ і польск. teraz ’зараз’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
усмалі́ць², -малю́, -ма́ліш, -ма́ліць; -ма́лены; зак., чым і без дап. (разм.).
Моцна ўдарыць.
У. пугай.
Замоўкні, бо зараз усмалю!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
небяспе́чны, -ая, -ае.
Які можа прычыняць няшчасце, зло, шкоду.
Небяспечнае становішча.
Н. крок.
Туды зараз небяспечна (прысл.) ехаць.
|| наз. небяспе́чнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)