зара́з, прысл.
Адразу, за адзін раз.
З’есці ўсё з.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
за́раз, прысл.
1. Цяпер, у сучасны момант.
Я з. заняты.
2. У самым хуткім часе, неўзабаве.
З. я вам усё раскажу.
3. Толькі што, зусім нядаўна.
Расказаная з. гісторыя.
4. (звычайна з часціцай «жа»). Неадкладна, у гэты ж час.
Трэба з. жа ўсё праверыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
зара́з нареч. зара́з разг., ра́зом; одновре́ме́нно
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
зара́з нареч., разг. зара́з; (сразу — ещё) адра́зу; (в один приём) адны́м захо́дам.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
за́раз, прысл.
1. У сучасны момант, у гэты час, цяпер. Усе цяпер на копцы бульбы, Дораг зараз кожны дзень. Панчанка. Дзе раней быў мох, там зараз канюшыны стог. З нар. // Толькі што, зусім нядаўна. Расказаная зараз гісторыя. // У самым скорым часе, хутка (пра дзеянні, падзеі, якія маюць вось-вось адбыцца). Ціха, дзеці, калі ласка, Раскажу вам зараз казку. Муравейка.
2. (звычайна з часціцай «жа»). Неадкладна, у гэты ж момант. [Цімафею Міронавічу] закарцела тады як-небудзь паказаць .. сваю сілу, зараз жа, неадкладна праверыць дзейнасць яе на якім-небудзь аб’екце. Зарэцкі.
зара́з, прысл.
Адразу, за адзін раз, адначасова. Рабіць дзве работы зараз. □ Богут ветлівым паклонам Гасцей вітае дарагіх І раскрывае сваё лона, Каб прытуліць зараз дваіх. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
за́раз прысл
1. (цяпер) gleich, jetzt, im Áugenblick;
2.:
за́раз жа (неадкладна) sofórt;
за́раз жа пасля́ чаго-н gleich nach (D)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
За́раз ’цяпер’, дыял. за́ра, за́рэ (Сл. паўн.-зах.). Рус. дыял. за́ра́з, укр. за́раз, польск. zaraz ’тс’, н.-луж. zaraz ’сабля, кінжал, нож’, в.-луж. zaraz ’удар’, чэш. zaráz, славац. zaraz ’цяпер’, чэш., славац. záraz ’удар; уражанне’. Ст.-рус. заразъ ’адразу’ (Курбскі). Націск указвае на магчымасць запазычання з польск., паколькі ў асноўным слова пашырана ў зах.-слав. мовах, дзе ўтворана з прыназоўніка za і назоўніка raz (гл. раз). Зыходнае значэнне ’за адзін удар, узмах’ (Брукнер, 645). Параўн. яшчэ і польск. teraz ’зараз’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
усмалі́ць², -малю́, -ма́ліш, -ма́ліць; -ма́лены; зак., чым і без дап. (разм.).
Моцна ўдарыць.
У. пугай.
Замоўкні, бо зараз усмалю!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
небяспе́чны, -ая, -ае.
Які можа прычыняць няшчасце, зло, шкоду.
Небяспечнае становішча.
Н. крок.
Туды зараз небяспечна (прысл.) ехаць.
|| наз. небяспе́чнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
неме́дленно нареч. неадкла́дна; (тотчас) за́раз жа;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)