заража́ць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. заража́ю заража́ем
2-я ас. заража́еш заража́еце
3-я ас. заража́е заража́юць
Прошлы час
м. заража́ў заража́лі
ж. заража́ла
н. заража́ла
Загадны лад
2-я ас. заража́й заража́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час заража́ючы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

заража́ць несов., прям., перен. заража́ть; см. заразі́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

заража́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да заразіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

заразі́ць, -ражу́, -разі́ш, -разі́ць; -разі́м, -разіце́, -разя́ць; -ра́жаны; зак., чым.

1. каго-што. Перадаць заразу каму-, чаму-н.

З. каго-н. грыпам.

2. перан., каго (што). Захапіць чым-н., прымусіць іншых пераймаць што-н.

З. любоўю да музыкі.

З. прыкладам.

|| незак. заража́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. заражэ́нне, -я, н. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

заража́ть несов. заража́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

заража́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да заразіцца.

2. Зал. да заражаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

заражэ́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. заражаць — заразіць і стан паводле знач. дзеясл. заражацца — заразіцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

інфіцы́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак.

пр. ад інфіцыраваць.

інфіцы́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., каго-што.

Заразіць (заражаць) інфекцыяй.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

заража́цца несов., прям., перен., возвр., страд. заража́ться; см. заразі́цца, заража́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Набой 1 ’зарад’ (Касп., Шат., Байк. і Некр., Яруш., Гарэц., БРС, ТС), укр. набі́й ’тс’, рус. набо́й ’тс’, польск. nabój ’тс’, чэш. náboj, славен. naboj ’зарад, патрон’. Ад набі́ць, набіва́ць (стрэльбу) ’заражаць’, што адлюстроўвае старажытны спосаб зарадкі праз ствол. Магчыма, праз польскую з чэшскай, паралельна да славен. nabój, якое, паводле Бязлая (2, 210), запазычана з чэш. náboj (< na‑biti), бо толькі ў чэшскай адначасова значыць ’кулак’, што блізка да ням. Nabe, тады збліжэнне з *biti другаснае. Гл. Махэк₂, 387; Брукнер, 35.

Набой 2 ’мазоль, вітае месца’ (Сцяшк.), ’болька на падэшве нагі, узнікае ад непрывычкі хадзіць босымі нагамі’ (Сцяц.), наб​уой (nabuoj) ’пухір на пяце’ (Арх. Федар.), рус. набой ’набітае месца, жаўлак’; няясна, ці звязана з укр. набій ’вусень насякомага Arctia’ (Грынч.), параўн. шматлікія выпадкі супадзення назваў розных болек і вусеней: вусеніца ’нарыў паміж капыта ў каровы’ і ’вусень’ (ТС), славац. liška ’лішай’ і ’вусень, матылёк’, што, як паказаў Важны (O jménech, 106 і наст.), звязана з уяўленнямі пра насякомых як разношчыкаў хвароб. Ад набіва́ць, параўн.: Набіў ботам мазоль (Сл. ПЗБ). Серб.-харв. набој ’нарыў на ступні, у якой засталася калючка’, балг. на́бой ’балячка, скула, пухліна ад пацёртасці’, магчыма, дае падставы для рэканструкцыі адпаведнай праслав. лексемы.

Набой 3 ’след на дарозе, выезджаны санямі’ (Арх. Федар.), ’высокі пласт снегу на дарозе, які перашкаджае яздзе’ (Кліх), ’тупкая частка зімняй дарогі’ (Сцяц., ТС), ’наезджаная частка зімняй дарогі’ (в.-дзв., Шатал.), ’астаткі саннага шляху’ (столін., Яшк.), укр. набі́й ’утаптаная снежная дарога, сляды саней на ёй’, рус. набо́й ’тс’. Ад набіва́ць, бі́ць, бі́тая (дарога).

Набой 4 ’набойка, прылада набіваць абручы на бочку’ (Бяльк.), набойка ’тс’ (гродз., Нар. сл.; ТС). Ад набіва́ць, біць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)