запрэ́гчы, -прагу́, -пражэ́ш, -пражэ́; -пражо́м, -пражаце́, -прагу́ць; -ро́г, -рэ́гла; -ражы́; -рэ́жаны; зак., каго-што.
1. Вупражжу злучыць з павозкай для цягі.
З. каня ў калёсы.
2. перан. Нагрузіць цяжкай работай (разм.).
|| незак. запрага́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| звар. запрэ́гчыся, -рагу́ся, -ражэ́шся, -ражэ́цца; -ражо́мся, -ражаце́ся, -рагу́цца; -ро́гся, -рэ́глася; -ражы́ся (разм.).
З. ў работу (перан.: узяцца за цяжкую працяглую працу); незак. запрага́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
запрэ́гчы
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
запрагу́ |
запражо́м |
| 2-я ас. |
запражэ́ш |
запражаце́ |
| 3-я ас. |
запражэ́ |
запрагу́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
запро́г |
запрэ́глі |
| ж. |
запрэ́гла |
| н. |
запрэ́гла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
запражы́ |
запражы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
запро́гшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
запрэ́гчы сов.
1. впрячь, запря́чь; заложи́ть;
з. каня́ — впрячь (запря́чь, заложи́ть) ло́шадь;
з. экіпа́ж — заложи́ть (запря́чь) экипа́ж;
2. перен., разг. запря́чь, впрячь;
з. ў рабо́ту — запря́чь (впрячь) в рабо́ту
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
запрэ́гчы, ‑прагу, ‑пражэш, ‑пражэ; ‑пражом, ‑пражаце, ‑прагуць; пр. запрог, ‑прагла і ‑прагла, ‑прагла і ‑прагло; заг. запражы; зак., каго-што.
1. Вупражжу злучыць (запражную жывёліну) з калёсамі, санямі і пад.; упрэгчы. На другі дзень на захадзе сонца запрог дзядзька Марцін чорнага коніка.., каб завезці пляменніка на станцыю. Колас. Загадаў пан запрэгчы тройку коней, сеў з фурманам і памчаўся даганяць мужыка. Якімовіч. / Пра калёсы, сані і пад. Зараз жа загадаў [пан] запрэгчы брычку і разам з аканомам паехаў у Сячанку... Чарот.
2. перан. Разм. Нагрузіць цяжкай работай, прымусіць многа працаваць. Запрэгчы ў работу. □ Маці нашай не заставалася нічога іншага, як запрэгчы ў гаспадарку мяне. Брыль.
•••
Запрэгчы ў аглоблі (у хамут) — узяўшы над сваю ўладу, прымусіць працаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запрага́цца гл. запрэгчы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пазапрага́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., каго-што.
Запрэгчы ўсіх, многіх.
П. коней.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
калёсы, -лёс.
Конная чатырохколая гаспадарчая павозка.
Запрэгчы каня ў к.
|| прым. калёсны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
запрага́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да запрэгчы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запрэ́жаны, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад запрэгчы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)