зале́гчы, -ля́гу, -ля́жаш, -ля́жа; -лёг, -ле́гла і -лягла́, -ло́; заля́ж; зак.
1. Легчы надоўга.
З. ў логава.
2. Размясціцца дзе-н. скрытна.
З. ў засаду.
З. ў акопах.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Размясціцца, памясціцца.
Руда залегла на глыбіні двух метраў.
Трывога залягла ў сэрцы (запала).
|| незак. заляга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зале́гчы
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
заля́гу |
заля́жам |
| 2-я ас. |
заля́жаш |
заля́жаце |
| 3-я ас. |
заля́жа |
заля́гуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
залё́г |
заляглі́ |
| ж. |
залягла́ |
| н. |
залягло́ |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
заля́ж |
заля́жце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
залё́гшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
зале́гчы сов., в разн. знач. зале́чь;
з. на кана́пу — зале́чь на дива́н;
з. ў заса́ду — зале́чь в заса́ду;
руда́ ~лягла́ тут неглыбо́ка — руда́ залегла́ здесь неглубоко́;
у маёй душы́ глыбо́ка ~ляглі́ ўра́жанні дзяці́нства — в мое́й душе́ глубоко́ залегли́ впечатле́ния де́тства
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зале́гчы, ‑лягу, ‑ляжаш, ‑ляжа; пр. залёг, ‑лягла, ‑ло; заг. заляж; зак.
1. Легчы на працяглы час, надоўга. Залегчы спаць. □ У пачатку снежня мядзведзіца залягла ў сваім логаве і заснула на ўвесь зімовы час. В. Вольскі. // Легчы за якое‑н. прыкрыццё, схаваўшыся, прытаіўшыся. Прыйшлося адразу залегчы, бо кулі пачалі адшчэп[лі]ваць сухую кару над самай галавой. Кулакоўскі. Хлапчукі асцярожна падкраліся да хлява і заляглі ў вішняку. Ваданосаў.
2. перан. Пакрыць якую‑н. плошчу, тэрыторыю. Ноч падыходзіць. За вокнамі Зноў заляглі бясконца снягі. Караткевіч. // Размясціцца ў зямной кары (пра выкапні). Ажно ў нетрах .. [зямлі] заляглі Скарбы вугалю, нафты і солі. Аўрамчык.
3. Абазначыцца, утварыцца (пра маршчыны і пад.). Вакол вачэй у старшыні заляглі вялікія чорныя кругі. Навуменка.
4. перан. Глыбока запасці ў душу, у сэрца (пра пачуцці). Мулкая глухая трывога залягла ў дзедавым сэрцы. Колас. Звестка гэта абразіла Ціхана. Пад самым сэрцам залягло нейкае агіднае пачуццё. Дуброўскі.
5. Разм. Пра хваравітае адчуванне ў носе, у грудзях. Нос залёг. / у безас. ужыв. Пад вечар адчуў, што залягло ў носе, уначы закашляў, а назаўтра сціснула ў грудзях. Гроднеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зале́чь сов. зале́гчы, мног. пазаляга́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заляга́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да залегчы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заляга́ць несов., в разн. знач. залега́ть; см. зале́гчы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пазаляга́ць, ‑ае; ‑аем, ‑аеце, ‑аюць; зак.
Залегчы, легчы за якое‑н. прыкрыццё — пра ўсіх, многіх. Пазалягаць у засадзе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спя́чка, -і, ДМ -чцы, ж.
1. У некаторых жывёл (мядзведзяў, барсукоў, кажаноў і інш.): стан паніжанай жыццядзейнасці, падобны на сон.
Зімняя с.
Залегчы ў спячку.
2. Неадольная санлівасць (разм.).
3. перан. Стан душэўнага здранцвення, бяздзейнасць, пасіўнасць.
|| прым. спя́чачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)