займе́ць гл. мець.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

займе́ць

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. займе́ю займе́ем
2-я ас. займе́еш займе́еце
3-я ас. займе́е займе́юць
Прошлы час
м. займе́ў займе́лі
ж. займе́ла
н. займе́ла
Загадны лад
2-я ас. займе́й займе́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час займе́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

займе́ць сов. (каго, што)

1. (завести что-л. для себя) обзавести́сь (кем, чем);

з. сям’ю́ — обзавести́сь семьёй;

з. дзяце́й — обзавести́сь детьми́;

з. сваю́ гаспада́рку — обзавести́сь свои́м хозя́йством;

2. (стать обладателем чего-л.) приобрести́, получи́ть; (найти — ещё) обрести́;

з. спецыя́льнасць — приобрести́ (получи́ть) специа́льность;

з. но́вых сябро́ў — приобрести́ (обрести́) но́вых друзе́й;

3. разг. (взять, принять что-л. желанное) получи́ть; заполучи́ть;

з. рабо́ту — получи́ть рабо́ту;

з. ула́ду — получи́ть (заполучи́ть) власть;

◊ з. кло́пат — нажи́ть хло́поты;

з. мо́ду — обрести́ привы́чку

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

займе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак., каго-што.

1. Абзавесціся кім‑, чым‑н., набыць каго‑, што‑н. Займець дзяцей. Займець карову. □ Апанас займеў сваю хату і крыху паставіў на ногі гаспадарку. Кавалёў. // Набыць, здабыць. Там жа, на Урале, Сцяпан займеў спецыяльнасць шахцёра. І працаваў не абы-як. Гроднеў.

2. Завесці, устанавіць. — Вось такі займець парадак у калгасе ўсюды можна! Броўка.

3. Адчуць (жаданне, ахвоту і пад.). Іра сама спынілася ля старэнькай форткі, і я зразумеў, што яна займела намер паглядзець маё халасцяцкае жытло. Сабаленка. І па суровай постаці Нялёгка зразумець, Якія словы вострыя І думкі ён займеў. Панчанка.

•••

Займець моду — тое, што і узяць моду (гл. узяць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мець, ма́ю, ма́еш, ма́е; меў, ме́ла; май; незак.

1. каго-што. Валодаць кім-, чым-н. як уласнасцю.

М. сваю хату.

2. што. Валодаць чым-н.

М. прафесію.

3. У спалучэнні з В скл. назоўнікаў якія абазначаюць уласцівасць або стан, азначае:

а) дзеянне па знач. гэтага назоўніка.

М. намер (намервацца). М. ахвоту (хацець);

б) быць, знаходзіцца ў якім-н. стане.

М. непрыемнасці.

4. У спалучэнні асабовых форм з інф. набывае знач.: павінен або намерваецца што-н. зрабіць.

◊

Вока не мець (разм.) — быць непрыхільным да каго-н., быць незадаволеным кім-, чым-н.

Вось табе і маеш! (разм.) — вокліч з выпадку чаго-н. нечаканага, дзіўнага, выказванне расчаравання, здзіўлення.

Мець вушы (разм.) — прыслухоўвацца, слухаць.

Мець зуб на каго (разм.) — імкнуцца прычыніць шкоду, непрыемнасць каму-н.

Мець ласку (разм.) —

1) любіць каго-, што-н.;

2) мець гонар, мець магчымасць (зрабіць, сказаць і г.д.).

Мець на прыкмеце — улічваць, браць пад увагу каго-, што-н. для якой-н. мэты.

Мець руку (разм.) — мець падтрымку якой-н. важнай, уплывовай асобы.

Мець слова — атрымліваць дазвол выступіць дзе-н.

Мець справу з кім-чым — уступаць у нейкія адносіны, сутыкацца з кім-, чым-н.

(Не) мець за душой чаго (разм.) — пра наяўнасць (адсутнасць) чаго-н. у каго-н.

|| зак. займе́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е (да 1 і 2 знач.; разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

заиме́ть сов., прост. займе́ць;

реши́л заиме́ть мотоци́кл вы́рашыў займе́ць матацы́кл.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

возыме́ть сов. займе́ць; падзе́йнічаць;

возыме́ть си́лу займе́ць сі́лу;

возыме́ть де́йствие падзе́йнічаць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

наме́рыцца, -руся, -рышся, -рыцца; зак.

1. з інф. Займець намер што-н. зрабіць.

Н. паехаць на экскурсію.

2. Нацэліцца, замахнуцца.

Н. сякерай для ўдару.

|| незак. наме́рвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

заме́ць

‘займець каго-небудзь, што-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. заме́ю заме́ем
2-я ас. заме́еш заме́еце
3-я ас. заме́е заме́юць
Прошлы час
м. заме́ў заме́лі
ж. заме́ла
н. заме́ла
Загадны лад
2-я ас. заме́й заме́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час заме́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

прыдба́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.

1. каго-што і чаго. Набыць, займець, нажыць.

П. сваю гаспадарку.

П. добрую рэч.

2. што і чаго. Атрымаць што-н., авалодаць чым-н.

П. вопыт.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)