жыві́цца, жыўлю́ся, жы́вішся, жы́віцца; незак.
1. Харчавацца і здабываць харчаванне.
Ластаўкі жывяцца насякомымі.
Ж. падзённай работай.
2. Забяспечвацца ўсім неабходным для нармальнага існавання, развіцця, дзейнасці.
Тканкі чалавечага арганізма жывяцца кіслародам.
Расліны жывяцца сокамі з зямлі.
3. Мець для сябе выгаду, карысць; нажывацца.
Ж. з чужога мазаля.
|| наз. жыўле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
жыві́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
жыўлю́ся |
жы́вімся |
| 2-я ас. |
жы́вішся |
жы́віцеся |
| 3-я ас. |
жы́віцца |
жы́вяцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
жыві́ўся |
жыві́ліся |
| ж. |
жыві́лася |
| н. |
жыві́лася |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
жы́вячыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
жыві́цца несов.
1. в разн. знач. пита́ться; (кое-как — ещё) пробавля́ться;
ла́стаўкі жы́вяцца насяко́мымі — ла́сточки пита́ются насеко́мыми;
ж. падзённай рабо́тай — пробавля́ться подённой рабо́той;
тка́нкі чалаве́чага аргані́зма жы́вяцца кісларо́дам — тка́ни челове́ческого органи́зма пита́ются кислоро́дом;
ж. чу́ткамі — пита́ться слу́хами;
два дні мы жыві́ліся то́лькі я́гадамі — два дня мы пробавля́лись то́лько я́годами;
2. извлека́ть по́льзу (вы́году);
◊ бага́ты дзі́віцца, чым бе́дны жы́віцца — посл. бога́ч удивля́ется, чем бедня́к пробавля́ется
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жыві́цца, жыўлю́ся, жы́вішся, жы́віцца; незак.
1. Карміцца, харчавацца. [Родны:] Што ж, тыгр — звер, як звер. Яму так прыродай вызначана — жывіцца мясам. Крапіва. Наступалі голад і смага. Байцы жывіліся жменяй макухі, дзесяткам гарошын. «Звязда». // Здабываць сродкі для існавання. Людзі з трох вёсак займаліся вырабам гонты і гэтым жывіліся. Чорны. Што зарабіць Эльза, шыючы сукенкі пападзянкам, тым толькі і жывілася з бацькамі. Гарэцкі.
2. Забяспечвацца тым, што неабходна для нармальнага існавання, развіцця, дзейнасці. Ірвецца [расток] да святла, расце бясконца І п’е зямлі сыры духмяны сок, І жывіцца магутнай сілай сонца... З. Астапенка. Маторы ў майстэрнях жывяцца электрычнай энергіяй. Шахавец. // перан. Падтрымліваць, узмацняцца чым‑н. (пра разумовую і творчую дзейнасць, псіхічны стан і пад.). [Беларуская] сатыра ўрастала ў народную глебу, жывілася яе сокамі. Казека. У многіх аўтараў паэзія жывіцца ўспамінамі. «ЛіМ».
3. Разм. Атрымліваць для сябе выгаду, карысць; нажывацца, абагачацца. — Не было ў нашым родзе людзей, якія б з чужога мазаля жывіліся. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паманту́ліць
‘папрыкідвацца бедным, каб жывіцца чужым, жывіцца з чыйгосьці стала’
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
паманту́лю |
паманту́лім |
| 2-я ас. |
паманту́ліш |
паманту́ліце |
| 3-я ас. |
паманту́ліць |
паманту́ляць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
паманту́ліў |
паманту́лілі |
| ж. |
паманту́ліла |
| н. |
паманту́ліла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
паманту́ль |
паманту́льце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
паманту́ліўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пажы́ва, -ы, ж.
Тое, чым жывіцца арганізм; спажыва.
П. для раслін, рыб.
Духоўная п. (перан.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сляпе́нь, -пня́, мн. -пні́, -пнёў, м.
Двухкрылае насякомае сямейства крывасмокаў, якое жывіцца кроўю жывёлы і чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мурашкае́д, -а, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
Бяззубае млекакормячае трапічнай Амерыкі, якое жывіцца галоўным чынам мурашкамі і тэрмітамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)