жыві́цца, жыўлю́ся, жы́вішся, жы́віцца; незак.

1. Харчавацца і здабываць харчаванне.

Ластаўкі жывяцца насякомымі.

Ж. падзённай работай.

2. Забяспечвацца ўсім неабходным для нармальнага існавання, развіцця, дзейнасці.

Тканкі чалавечага арганізма жывяцца кіслародам.

Расліны жывяцца сокамі з зямлі.

3. Мець для сябе выгаду, карысць; нажывацца.

Ж. з чужога мазаля.

|| наз. жыўле́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

жыві́цца

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. жыўлю́ся жы́вімся
2-я ас. жы́вішся жы́віцеся
3-я ас. жы́віцца жы́вяцца
Прошлы час
м. жыві́ўся жыві́ліся
ж. жыві́лася
н. жыві́лася
Дзеепрыслоўе
цяп. час жы́вячыся

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

жыві́цца несов.

1. в разн. знач. пита́ться; (кое-как — ещё) пробавля́ться;

ла́стаўкі жы́вяцца насяко́мымі — ла́сточки пита́ются насеко́мыми;

ж. падзённай рабо́тай — пробавля́ться подённой рабо́той;

тка́нкі чалаве́чага аргані́зма жы́вяцца кісларо́дам — тка́ни челове́ческого органи́зма пита́ются кислоро́дом;

ж. чу́ткамі — пита́ться слу́хами;

два дні мы жыві́ліся то́лькі я́гадамі — два дня мы пробавля́лись то́лько я́годами;

2. извлека́ть по́льзу (вы́году);

◊ бага́ты дзі́віцца, чым бе́дны жы́віцца — посл. бога́ч удивля́ется, чем бедня́к пробавля́ется

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

жыві́цца, жыўлю́ся, жы́вішся, жы́віцца; незак.

1. Карміцца, харчавацца. [Родны:] Што ж, тыгр — звер, як звер. Яму так прыродай вызначана — жывіцца мясам. Крапіва. Наступалі голад і смага. Байцы жывіліся жменяй макухі, дзесяткам гарошын. «Звязда». // Здабываць сродкі для існавання. Людзі з трох вёсак займаліся вырабам гонты і гэтым жывіліся. Чорны. Што зарабіць Эльза, шыючы сукенкі пападзянкам, тым толькі і жывілася з бацькамі. Гарэцкі.

2. Забяспечвацца тым, што неабходна для нармальнага існавання, развіцця, дзейнасці. Ірвецца [расток] да святла, расце бясконца І п’е зямлі сыры духмяны сок, І жывіцца магутнай сілай сонца... З. Астапенка. Маторы ў майстэрнях жывяцца электрычнай энергіяй. Шахавец. // перан. Падтрымліваць, узмацняцца чым‑н. (пра разумовую і творчую дзейнасць, псіхічны стан і пад.). [Беларуская] сатыра ўрастала ў народную глебу, жывілася яе сокамі. Казека. У многіх аўтараў паэзія жывіцца ўспамінамі. «ЛіМ».

3. Разм. Атрымліваць для сябе выгаду, карысць; нажывацца, абагачацца. — Не было ў нашым родзе людзей, якія б з чужога мазаля жывіліся. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жыві́цца

1. (карміцца, харчавацца) sich ernähren;

2. разм (нажывацца) Vórteil [Nútzen] aus etw. (D) zíehen*

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

жыўле́нне гл. жывіцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

паманту́ліць

‘папрыкідвацца бедным, каб жывіцца чужым, жывіцца з чыйгосьці стала’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. паманту́лю паманту́лім
2-я ас. паманту́ліш паманту́ліце
3-я ас. паманту́ліць паманту́ляць
Прошлы час
м. паманту́ліў паманту́лілі
ж. паманту́ліла
н. паманту́ліла
Загадны лад
2-я ас. паманту́ль паманту́льце
Дзеепрыслоўе
прош. час паманту́ліўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

живи́ться уст. жыві́цца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пажы́ва, -ы, ж.

Тое, чым жывіцца арганізм; спажыва.

П. для раслін, рыб.

Духоўная п. (перан.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сляпе́нь, -пня́, мн. -пні́, -пнёў, м.

Двухкрылае насякомае сямейства крывасмокаў, якое жывіцца кроўю жывёлы і чалавека.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)