жу́піць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
жу́плю |
жу́пім |
| 2-я ас. |
жу́піш |
жу́піце |
| 3-я ас. |
жу́піць |
жу́пяць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
жу́піў |
жу́пілі |
| ж. |
жу́піла |
| н. |
жу́піла |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
жу́пячы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
жу́піць несов., обл. бесе́довать, разгова́ривать;
◊ што каму́ ру́піць, той то́е і ж. — посл. у кого́ что боли́т, тот о том и говори́т
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жу́піць, ‑плю, ‑піш, ‑піць; незак.
Абл. Размаўляць, гаварыць. Што каму рупіць, той тое і жупіць. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жу́піць ’размаўляць’ (ТСБМ). Рус. алан. жу́пить ’крычаць (пра птушак)’, жупе́ть ’спяваць (пра птушак)’. Трубачоў (Слав. языкозн., V, 179) лічыць прасл. дыялектызмам *župiti. І.‑е. корань *geu‑ (Покарны, 1, 393, 403) суадносіцца з *gō̆u‑ (параўн. гутарыць, гаварыць), прадстаўлены яшчэ ў жук, жузнець (гл.). Фасмер, 2, 67 (з пытальнікам «да жук?»). Корань *geu пашыраны элементам ‑p‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жу́парыць, жупорыты ’есці марудна, многа’ (Сл. паўн.-зах.). Рус. калін., іван., уладз. жу́парить, жупорить ’тс’. Бел., рус., відаць, адлюстроўваюць кантамінацыю жава́ць і жу́піць. Параўн. яшчэ жабанець (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Смо́льно ‘строга’: smolno prykazać (Арх. Федар.), смо́лно ‘настойліва, пастаянна’: аб том смолно жупіць, але ёй ніхто веры не дае (Сержп. Прымхі). Да смала, смоль (гл.), першапачаткова, магчыма, ‘навязліва’, параўн. смо́ллю (лезці) ‘неадчэпна, настырна’ (Сл. ПЗБ, Сцяшк. Сл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
боле́тьII несов. (об ощущении боли) бале́ць;
у него́ боли́т голова́ у яго́ балі́ць галава́;
◊
душа́ боли́т душа́ балі́ць;
что у кого́ боли́т, тот про то и говори́т погов. што каму́ ру́піць, той аб тым і жу́піць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ру́пець несов., разг.
1. (каму) беспоко́ить (кого), трево́жить (кого), забо́тить (кого);
яму́ ру́піла то́е, што се́на яшчэ́ не зве́зена — его́ беспоко́ило (трево́жило, забо́тило) то, что се́но ещё не свезено́;
2. безл. хоте́ться;
яму́ ру́піла дадо́му — ему́ хоте́лось домо́й;
◊ што каму́ ру́піць, той то́е і жу́піць — погов. что у кого́ боли́т, тот о том и говори́т
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)