жу́пел
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
жу́пел |
| Р. |
жу́пела |
| Д. |
жу́пелу |
| В. |
жу́пел |
| Т. |
жу́пелам |
| М. |
жу́пеле |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
жу́пел, -а, м.
1. Згодна з рэлігійнымі ўяўленнямі хрысціян: гарачая смала, падрыхтаваная ў пекле для пакарання грэшнікаў (уст.).
2. перан. Нешта страшнае, агіднае; пужала.
Быць жупелам для каго-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жу́пел, ‑а, м.
1. Уст. Гарачая смала, якая, па ўяўленню хрысціянскай рэлігіі, нібыта прыгатавана ў пекле для пакарання грэшнікаў.
2. перан. Што‑н. страшнае, агіднае; пужала.
[Стар.-слав.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жу́пел ’гарачая смала’, ’пужала’ (ТСБМ). Рус., укр. жу́пел ’тс’, балг. уст. жу́пел ’сера’. Ст.-слав. жоупелъ, жоупьлъ ’сера’. Ст.-рус. жупелъ ’сера ці смала’. Ст.-рус. жупелъ ’сера ці смала’ < ст.-слав. жоупелъ, жоупьлъ ’сера’ (’нябесны агонь’, ’сродак пакут’) < ст.-в.-ням. swëbal, swëfal ’сера’, прычым ‑у‑ тлумачыцца з лац. sulfur ’сера’ ці яго адлюстравання ў рэтарам. zuorpel ’тс’, што звязана, магчыма, з роллю баварскай місіі ў стварэнні хрысціянскай літаратуры ў славян. Фасмер, 2, 67; Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 298–299; Праабражэнскі, 1, 238; Саднік-Айцэтмюлер, Handwört., 341; Кіпарскі, Gemeinslav., 124.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Му́ма 1 ’маўклівы чалавек, нелюдзень’ (Растарг.; міёр., З нар. сл.), польск. сувалк. muma ’панурая дзяўчына’. Літуанізм. Параўн. літ. mūmė̃, maũmas ’маўчун’ (Зданцэвіч, LP, 1960, 8, 344–345).
Му́ма 2 ’ўяўная змрочная істота, якою палохалі дзяцей’ (Растарг.), польск. mumacz ’нячысцік, які жыве ў студні’, сувалк. muma ’нячысцік, якім палохаюць дзяцей (што ён залезе ім у валасы)’. Балтызм. Параўн. літ. mùmas, maũmas, maumà, maũmė ’мэма, страшыдла, жупел’. Гэтак жа Зданцэвіч, LP, 8, 1960, 344–345.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)