жава́ць, жую́, жуе́ш, жуе́; жуём, жуяце́, жую́ць; жуй; жава́ны; незак., што.
1. Размінаць ежу або што-н. зубамі.
Ж. кавалак хлеба.
2. перан. Доўга і нудна гаварыць, разбіраць адно і тое ж (разм.).
Ж. пытанне цэлую гадзіну.
|| наз. жава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
жава́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
жую́ |
жуё́м |
| 2-я ас. |
жуе́ш |
жуяце́ |
| 3-я ас. |
жуе́ |
жую́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
жава́ў |
жава́лі |
| ж. |
жава́ла |
| н. |
жава́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
жу́й |
жу́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
жуючы́ |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
жава́ць несов.
1. жева́ть;
ж. кава́лак хле́ба — жева́ть кусо́к хле́ба;
2. перен. жева́ть, мусо́лить;
ж. яко́е-не́будзь пыта́нне — жева́ть (мусо́лить) како́й-л. вопро́с;
◊ ж. жва́чку — жева́ть жва́чку;
жывём, хлеб жуём — погов. живём, хлеб жуём
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жава́ць, жую, жуеш, жуе; жуём, жуяце; заг. жуй; незак., што.
1. Размінаць ежу або што‑н. зубамі. Дзед, выцягнуўшы з торбы сухую скарынку мёрзлага хлеба, стаў жаваць. Каваль. Тады ардэн пакіне жаваць траву, падыме галаву, захрапе ад незвычайнага гуку ды зноў пачне грызці. Кулакоўскі.
2. перан. Разм. Доўга і нудна гаварыць, разбіраць адно і тое ж. Будзе жаваць цэлую гадзіну адно і тое ж.
•••
Жаваць жвачку — тое, што і жаваць (у 2 знач.).
Жаваць словы — неразборліва, нячленараздзельна гаварыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жава́ць, жваць, жую. Рус. жева́ть, укр. жува́ти, польск. żuć, żwać, в.-луж. žuć, н.-луж. žuś, палаб. zavǎt, чэш. žvykati, уст. žváti, славац. žuť, žuvať, славен. žvekáti, žvečiti, серб.-харв. жва́кати, жва́тати, балг. жва̀кам, макед. џвака, жвака ’тс’. Ст.-сл. жьвати, жоуѭ. Прасл. *žьvati, *žujǫ (*zjьv‑) з і.-е. *g(i̯)eu‑, gʼ(i̯)eu‑ ’жаваць’ (Покарны, 400): літ. žiáunos, лат. żaũnas ’сківіца, жабры’, ням. kauen, англ. chew, новаіранск. ǰāvidan ’жаваць’. Фасмер, 2, 39–40; Шанскі, 1, Ж, 280; Траўтман, 372.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жева́ть несов., прям., перен. жава́ць;
жева́ть губа́ми жава́ць губа́мі;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жава́нне ср. жева́ние; см. жава́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жваць несов., разг., см. жава́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жава́цца, жуецца; незак.
Зал. да жаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жава́цца несов., страд. жева́ться; мусо́литься; см. жава́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)