дэ́спат

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. дэ́спат дэ́спаты
Р. дэ́спата дэ́спатаў
Д. дэ́спату дэ́спатам
В. дэ́спата дэ́спатаў
Т. дэ́спатам дэ́спатамі
М. дэ́спаце дэ́спатах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

дэ́спат, -а, М -паце, мн. -ы, -аў, м.

1. Вярхоўны правіцель у рабаўладальніцкіх манархіях старажытнага Усходу, які карыстаўся неабмежаванай уладай.

2. перан. Самаўладны, жорсткі, бязлітасны чалавек.

Быць дэспатам у сям’і.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дэ́спат м. де́спот

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дэ́спат, ‑а, М ‑наце, м.

1. У рабаўладальніцкіх манархіях Старажытнага Усходу жорсткі самадзяржаўны правіцель.

2. перан. Жорсткі чалавек; тыран.

[Грэч. despotēs.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Дэ́спат ’дэспат’ (БРС). Рус. де́спот, укр. де́спот. У ст.-бел. мове (Булыка, Запазыч.) деспотъ — гэта ’валадар’, таксама і ст.-рус. слова мела значэнне ’пан, валадар і да т. п.’ Гэта прамое запазычанне з грэч. δεσπότης ’тс’. У значэнні ’дэспат, бязлітасны валадар, тыран’ запазычанне з ням. Despot або франц. despote (< грэч.). Гл. Фасмер, 1, 507; Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 84–85.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дэспаты́я, -і, ж.

1. Форма неабмежаванай дзяржаўнай улады.

2. Дзяржава, якой кіруе дэспат (у 1 знач.).

|| прым. дэспаты́чны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

де́спот прям., перен. дэ́спат, -та м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сатра́п, -а, мн. -ы, -аў м.

1. Намеснік правіцеля ў старажытнай Персіі і Індыі, які меў неабмежаваную ўладу.

2. перан. Самадур, дэспат, жорсткі начальнік, тыран.

|| прым. сатра́пскі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

аракчэ́евец, ‑чаеўца, м.

Чыноўнік або памешчык, які праводзіў у сваім ведамстве сістэму і прыёмы Аракчэева; дэспат.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сатра́п, ‑а, м.

1. Правіцель вобласці, правінцыі ў старажытным Іране, які меў неабмежаваную ўладу.

2. перан. Кніжн. Жорсткі начальнік, самадур, дэспат, тыран. Мова і літаратура беларусаў загналі нямала здзекаў і знявагі ад царскіх сатрапаў. Казека. А генерал-губернатарам у Вільню царскі ўрад паслаў свайго выдатнага сатрапа — барона фон-Валя. Гарэцкі.

[Грэч. satrapēs.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)