дэ́спат

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. дэ́спат дэ́спаты
Р. дэ́спата дэ́спатаў
Д. дэ́спату дэ́спатам
В. дэ́спата дэ́спатаў
Т. дэ́спатам дэ́спатамі
М. дэ́спаце дэ́спатах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

дэ́спат, -а, М -паце, мн. -ы, -аў, м.

1. Вярхоўны правіцель у рабаўладальніцкіх манархіях старажытнага Усходу, які карыстаўся неабмежаванай уладай.

2. перан. Самаўладны, жорсткі, бязлітасны чалавек.

Быць дэспатам у сям’і.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дэ́спат м. де́спот

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дэ́спат, ‑а, М ‑наце, м.

1. У рабаўладальніцкіх манархіях Старажытнага Усходу жорсткі самадзяржаўны правіцель.

2. перан. Жорсткі чалавек; тыран.

[Грэч. despotēs.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дэ́спат м

1. Despót m -en, -en; Gewáltherrscher m -s, -;

сярэдневяко́вы дэ́спат ein míttelalterlicher Despót;

жо́рсткі дэ́спат ein gráusamer Despót;

2. перан hérrschsüchtiger [despótischer] Mensch, tyránnischer Mensch

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Дэ́спат ’дэспат’ (БРС). Рус. де́спот, укр. де́спот. У ст.-бел. мове (Булыка, Запазыч.) деспотъ — гэта ’валадар’, таксама і ст.-рус. слова мела значэнне ’пан, валадар і да т. п.’ Гэта прамое запазычанне з грэч. δεσπότης ’тс’. У значэнні ’дэспат, бязлітасны валадар, тыран’ запазычанне з ням. Despot або франц. despote (< грэч.). Гл. Фасмер, 1, 507; Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 84–85.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дэ́спат

(с.-лац. despotus, ад гр. despotes)

1) жорсткі самадзяржаўны правіцель з неабмежаванай уладай у старажытных рабаўладальніцкіх дзяржавах Усходу, у балканскіх краінах перыяду сярэдневякоўя;

2) перан. жорсткі чалавек, тыран.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

дэ́спат

(с.-лац. despotus, ад гр. despotes)

1) жорсткі правіцель з неабмежаванай уладай у старажытных рабаўладальніцкіх дзяржавах Усходу, у балканскіх краінах перыяду сярэдневякоўя;

2) перан. жорсткі, бязлітасны чалавек, які не лічыцца з чужымі жаданнямі.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

дэспаты́я, -і, ж.

1. Форма неабмежаванай дзяржаўнай улады.

2. Дзяржава, якой кіруе дэспат (у 1 знач.).

|| прым. дэспаты́чны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

де́спот прям., перен. дэ́спат, -та м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)