ду́ць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
ду́ю |
ду́ем |
| 2-я ас. |
ду́еш |
ду́еце |
| 3-я ас. |
ду́е |
ду́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
ду́ў |
ду́лі |
| ж. |
ду́ла |
| н. |
ду́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
ду́й |
ду́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
ду́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
дуць, дую, дуеш, дуе; незак.
Разм. Тое, што і дзьмуць.
•••
І ў вус (сабе) не дуе — тое, што і у вус (сабе) не дзьме (гл. дзьмуць).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Дуць ’дуць, дзьмуць’ (Бяльк., Сл. паўн.-зах.). Рус. дуть, чэш. douti, славен. dúti, балг. ду́я се і г. д. Прасл. *duti ’дуць і да т. п.’ Агляд форм гл. у Трубачова, Эт. сл., 5, 166. І.‑е. *dheu̯‑: *dhou̯‑ (параўн. ст.-інд. dhūyáte ’трасецца’, літ. dujà ’туман, пар’ і г. д.). Лічыцца, што ў слав. мовах змешваліся формы *duti і *dǫti. Гл. Фасмер, 1, 555–556; Трубачоў, там жа.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ду́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; заг. дунь; зак.
Разм. Аднакр. да дуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Адува́нчык ’Leontodon taraxacum’ (Кіс., Бейл.) да дуць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пу́шкаць ’ласкатаць’ (ПСл.). Магчыма, гукапераймальнае запухаць, пу́хкаць ’дуць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раздудо́рыць ’раздуць; апушыць’ (Шымк. Собр.). Да дуць (гл.) з рэдуплікацыяй каранёвай часткі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Адутлава́тасць (БРС), адулават (Гарэц.), адулаваты ’азызлы’ (Бяльк., Касп.), рус. одутлый, одутловатый ад дуць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Адду́ла ’адпачынак’ (Нас.), аддуха ’тс’ (КЭС. лаг.) да дуць. Параўн. ад‑дыхнуць ’адпачыць’ (КЭС, лаг.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раздума́ць ’раздзьмухваць’, ’раздуваць’, раздума́нне ’раздзьмухванне’ (Юрч. СНЛ), рус. смал. раздума́ць ’раздуваць агонь’. Ад дуць (гл.) пад уплывам дзьмуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)