ду́рень прост. ду́рань, -рня м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ду́рань ’дурань’. Укр. ду́рень ’тс’. Субстантываваная форма прыметніка *durьnъ ’дурны і г. д.’ (гл.). Трубачоў, Эт. сл., 5, 163.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

то́рба ж.

1. су́мка, сума́;

2. (символ нищеты) сума́;

пусці́ць з ~бай — пусти́ть по́ миру;

даве́сці да ~бы — пусти́ть по́ миру;

дайсці́ да ~бы — пойти́ по́ миру;

хадзі́ць з ~бай — ходи́ть по́ миру;

но́сіцца як ду́рань з пі́санай ~байпогов. но́сится как ду́рень с пи́саной то́рбой

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

насі́цца несов.

1. в разн. знач. носи́ться;

ла́стаўкі насі́ліся над са́жалкай — ла́сточки носи́лись над прудо́м;

паліто́ но́сіцца пяць гадо́ў — пальто́ но́сится пять лет;

н. са сваёй прапано́вай — носи́ться со свои́м предложе́нием;

2. страд. носи́ться; см. насі́ць;

но́сіцца як (ду́рань) з пі́санай то́рбайпогов. но́сится как (ду́рень) с пи́саной то́рбой;

н. як кот з селядцо́мпогов. носи́ться как ку́рица с яйцо́м

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пі́саны

1. прич. пи́санный;

п. чарні́лам — пи́санный черни́лами;

п. неразбо́рліва — пи́санный неразбо́рчиво;

2. прил. пи́саный;

~ныя кні́гі — пи́саные кни́ги;

3. прил. пи́саный; расписно́й;

~ная дуга́ — пи́саная (расписна́я) дуга́;

як па ~ным — как по пи́саному;

ду́рням зако́н не ~нпосл. дурака́м зако́н не пи́сан;

не пры мне (табе́, ёй, ім) ~на — не при мне (тебе́, ей, им) пи́сано;

но́сіцца, як ду́рань з ~най то́рбайпогов. но́сится, как ду́рень с пи́саной то́рбой;

ві́ламі на вадзе́ ~напогов. ви́лами по воде́ пи́сано

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ду́рань, -рня м.

1. прост., бран. дура́к, глупе́ц, ду́рень, простофи́ля; дурале́й;

2. (карточная игра) дура́к;

ду́рня стро́іць — валя́ть дурака́; ко́рчить (из себя́) дурака́;

пакі́нуць у ду́рнях — оста́вить в дурака́х;

прыкі́двацца ду́рнем — прики́дываться дурачко́м;

аста́цца (заста́цца) у ду́рнях — оста́ться в дурака́х;

ду́рняў шука́ць — дурако́в иска́ть;

стро́іць ду́рня — (з каго) де́лать дурака́ (из кого);

разыгра́ць ду́рня — разыгра́ть дурака́;

д. ду́рнем — дура́к дурако́м;

набі́ты д. — наби́тый дура́к;

гэ́та ко́жны д. мо́жаэ́то ка́ждый дура́к мо́жет;

знайшо́ў (знайшлі́) ~рня — нашёл (нашли́) дурака́;

каб (я, ён) не быў ду́рнем — не будь (я, он) дурако́м;

д.-д., а са́ла лю́біць — губа́ не ду́ра;

пашы́цца ў ду́рні — прики́нуться дурачко́м;

не д. — не дура́к;

ду́рняў не се́юць, яны́ са́мі ро́дзяццапосл. дурако́в не се́ют, они́ са́ми родя́тся;

заста́ў ду́рня бо́гу малі́цца, дык ён і лоб разаб’е́посл. заста́вь дурака́ бо́гу моли́ться — он и лоб расшибёт;

лепш з разу́мным згубі́ць, чым з ду́рнем знайсці́посл. лу́чше с у́мным потеря́ть, чем с глу́пым найти́;

но́сіцца, як д. з пі́санай то́рбайпогов. но́сится, как ду́рень с пи́саной то́рбой;

абяца́нка-цаца́нка, а ду́рню ра́дасцьпогов. обе́щанного три го́да ждут;

ду́рням зако́н не пі́санпогов. дурака́м зако́н не пи́сан;

д. і мя́ла зло́міцьпосл. дура́к и пест слома́ет; си́ла есть — ума́ не на́до;

вялі́кі пень ды д.погов. велика́ Феду́ла да ду́ра

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)