ду́рень прост. ду́рань, -рня м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дурень

Том: 9, старонка: 103.

img/09/09-103_0629_Дурень.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

Ду́рань ’дурань’. Укр. ду́рень ’тс’. Субстантываваная форма прыметніка *durьnъ ’дурны і г. д.’ (гл.). Трубачоў, Эт. сл., 5, 163.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Homo longus raro sapiens

Высокі чалавек рэдка бывае мудрым.

Высокий человек редко бывает мудрым.

бел. Вырас да неба, а дурань як трэба. Вялікая фігура, ды дура. Вялікая галава, ды пустая.

рус. Вырости вырос, а ума не вынес. Велик пень, да дурень. С осину вырос, а ума не вынес. Ростом с Ивана, а умом с болвана. Велика Федора, да дура, Иван мал, да удал. Велик дуб, да дуплист, а мал дуб, да здоров.

фр. Grosse tête, peu de sens (Большая голова, мало смысла). Longs cheveux, courte cervelle (Длинные волосы, ум короткий).

англ. The greatest calf is not the best meat (Самый большой телёнок ‒ не самое лучшее мясо).

нем. Groß ist der Baumstumpf, doch schlecht (Велик ствол дерева, но плох).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

то́рба ж.

1. су́мка, сума́;

2. (символ нищеты) сума́;

пусці́ць з ~бай — пусти́ть по́ миру;

даве́сці да ~бы — пусти́ть по́ миру;

дайсці́ да ~бы — пойти́ по́ миру;

хадзі́ць з ~бай — ходи́ть по́ миру;

но́сіцца як ду́рань з пі́санай ~байпогов. но́сится как ду́рень с пи́саной то́рбой

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

насі́цца несов.

1. в разн. знач. носи́ться;

ла́стаўкі насі́ліся над са́жалкай — ла́сточки носи́лись над прудо́м;

паліто́ но́сіцца пяць гадо́ў — пальто́ но́сится пять лет;

н. са сваёй прапано́вай — носи́ться со свои́м предложе́нием;

2. страд. носи́ться; см. насі́ць;

но́сіцца як (ду́рань) з пі́санай то́рбайпогов. но́сится как (ду́рень) с пи́саной то́рбой;

н. як кот з селядцо́мпогов. носи́ться как ку́рица с яйцо́м

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пі́саны

1. прич. пи́санный;

п. чарні́лам — пи́санный черни́лами;

п. неразбо́рліва — пи́санный неразбо́рчиво;

2. прил. пи́саный;

~ныя кні́гі — пи́саные кни́ги;

3. прил. пи́саный; расписно́й;

~ная дуга́ — пи́саная (расписна́я) дуга́;

як па ~ным — как по пи́саному;

ду́рням зако́н не ~нпосл. дурака́м зако́н не пи́сан;

не пры мне (табе́, ёй, ім) ~на — не при мне (тебе́, ей, им) пи́сано;

но́сіцца, як ду́рань з ~най то́рбайпогов. но́сится, как ду́рень с пи́саной то́рбой;

ві́ламі на вадзе́ ~напогов. ви́лами по воде́ пи́сано

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ду́рань, -рня м.

1. прост., бран. дура́к, глупе́ц, ду́рень, простофи́ля; дурале́й;

2. (карточная игра) дура́к;

ду́рня стро́іць — валя́ть дурака́; ко́рчить (из себя́) дурака́;

пакі́нуць у ду́рнях — оста́вить в дурака́х;

прыкі́двацца ду́рнем — прики́дываться дурачко́м;

аста́цца (заста́цца) у ду́рнях — оста́ться в дурака́х;

ду́рняў шука́ць — дурако́в иска́ть;

стро́іць ду́рня — (з каго) де́лать дурака́ (из кого);

разыгра́ць ду́рня — разыгра́ть дурака́;

д. ду́рнем — дура́к дурако́м;

набі́ты д. — наби́тый дура́к;

гэ́та ко́жны д. мо́жаэ́то ка́ждый дура́к мо́жет;

знайшо́ў (знайшлі́) ~рня — нашёл (нашли́) дурака́;

каб (я, ён) не быў ду́рнем — не будь (я, он) дурако́м;

д.-д., а са́ла лю́біць — губа́ не ду́ра;

пашы́цца ў ду́рні — прики́нуться дурачко́м;

не д. — не дура́к;

ду́рняў не се́юць, яны́ са́мі ро́дзяццапосл. дурако́в не се́ют, они́ са́ми родя́тся;

заста́ў ду́рня бо́гу малі́цца, дык ён і лоб разаб’е́посл. заста́вь дурака́ бо́гу моли́ться — он и лоб расшибёт;

лепш з разу́мным згубі́ць, чым з ду́рнем знайсці́посл. лу́чше с у́мным потеря́ть, чем с глу́пым найти́;

но́сіцца, як д. з пі́санай то́рбайпогов. но́сится, как ду́рень с пи́саной то́рбой;

абяца́нка-цаца́нка, а ду́рню ра́дасцьпогов. обе́щанного три го́да ждут;

ду́рням зако́н не пі́санпогов. дурака́м зако́н не пи́сан;

д. і мя́ла зло́міцьпосл. дура́к и пест слома́ет; си́ла есть — ума́ не на́до;

вялі́кі пень ды д.погов. велика́ Феду́ла да ду́ра

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)