ду́ла

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. ду́ла ду́лы
Р. ду́ла ду́л
Д. ду́лу ду́лам
В. ду́ла ду́лы
Т. ду́лам ду́ламі
М. ду́ле ду́лах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ду́ла, -а, мн. -ы, дул і -аў, н.

Выхадная адтуліна канала ствала агнястрэльнай зброі, а таксама сам ствол.

Д. нагана.

|| прым. ду́льны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ду́ла ср. ду́ло

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ду́ла, ‑а, н.

Ствол агнястрэльнай зброі. Шумідуб моўчкі чысціў дула кулямёта, час ад часу настаўляючы яго на агонь і пазіраючы, як у падзорную трубу. Шчарбатаў. // Выхадная адтуліна ствала. Лейтэнант.., убачыўшы пад носам дула нагана, даволі спрытна ўзняў рукі. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ду́ла ’дула’ (БРС), ’лужына’ (Касп.), ’багаты рыбай заліў ракі’ (Яшкін), ’pars posterior, anus’ (Нас.). У Трубачова (Эт. сл., 5, 148–149) пад праформай *dud(ь)lo параўноўваецца шмат слав. слоў з рознай семантыкай (ад ’канец трубы’ да ’ямка ў зямлі, варонка’). Частка прыкладаў выводзіцца ад дзеяслова *duti ’дуць, дзьмуць’ (суфікс *‑dlo); іншыя формы, магчыма, зыходзяць да *dud‑ьl‑. У нашым выпадку, бясспрэчна, трэба зыходзіць з *du‑dlo. Параўн. яшчэ Фасмер, 1, 551.

Ду́ла (ж. р.) ’завея’ (Касп.). Магчыма, дзеепрыметнікавая форма на ‑л‑ ад дуць (гл.). Параўн. Фасмер, 1, 551.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ду́ць

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. ду́ю ду́ем
2-я ас. ду́еш ду́еце
3-я ас. ду́е ду́юць
Прошлы час
м. ду́ў ду́лі
ж. ду́ла
н. ду́ла
Загадны лад
2-я ас. ду́й ду́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час ду́ючы

Крыніцы: dzsl2007, piskunou2012, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ру́ля, -і, мн. -і, -яў, ж.

Тое, што і дула.

Р. вінтоўкі.

|| прым. ру́льны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

наду́льнік, ‑а, м.

Спец.

1. Шырокае сталёвае кольца на канцы дула. Важка несучы выносістыя ствалы з тоўстымі надульнікамі, грымелі самаходкі. Мележ.

2. Чахол, які надзяецца на дула. Зняць надульнікі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ду́льны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да дула. Дульная частка гарматы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ду́ло ср. ду́ла, -ла ср.; (у ружья — ещё) ру́ля, -лі ж.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)