дуга́
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
дуга́ |
ду́гі
дугі́ |
| Р. |
дугі́ |
ду́г |
| Д. |
дузе́ |
ду́гам |
| В. |
дугу́ |
ду́гі
дугі́ |
| Т. |
дуго́й
дуго́ю |
ду́гамі |
| М. |
дузе́ |
ду́гах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
дуга́, -і́, ДМ дузе́, мн. ду́гі і (з ліч. 2, 3, 4) дугі́, дуг, ж.
1. Частка конскай вупражы з сагнутага тонкага ствала дрэва, якая змацоўвае аглоблі з хамутом.
З дугі аглоблі не зробіш.
2. Частка акружнасці або што-н. іншае, што мае форму крывой выгнутай лініі.
Апісаць цыркулем дугу.
Цячэнне ракі ўтварыла дугу.
Бровы дугой.
Спіна дугой.
3. Токапрыёмнік на трамвайных вагонах (разм.).
Іскрыла трамвайная д.
○
Электрычная (вольтава) дуга — магутны электрычны разрад у газе¹ ў выглядзе яркага плазменнага шнура.
◊
Сагнуць у дугу — прымусіць быць пакорлівым.
|| памянш. ду́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж. (да 1 і 2 знач.).
|| прым. дугавы́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дуга́ в разн. знач. дуга́, -гі́ ж.;
дуга́ Петро́ва физ. дуга́ Пятро́ва;
электри́ческая дуга́ физ. электры́чная дуга́;
◊
согну́ть в дугу сагну́ць у дугу́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дуга́ ж., в разн. знач. дуга́;
○ во́льтава д. — физ. во́льтова дуга́;
электры́чная д. — электри́ческая дуга́;
д. Пятро́ва — физ. дуга́ Петро́ва;
◊ сагну́ць у дугу́ — (каго) согну́ть в дугу́ (кого);
сагну́цца ў дугу́ — согну́ться в дугу́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дуга́, ‑і́, ДМ ‑дузе́; мн. ду́гі (з ліч. 2, 3, 4 дугі́), дуг; ж.
1. Частка конскай збруі з сагнутага тонкага ствала дрэва, якая служыць для прымацавання аглобляў да хамута. Хутка Гнеды стаяў у аглоблях, пад жоўтаю кантоваю дугою. Гартны. Аднаго дня брычка са званочкам пад дугою пад’ехала да ганка пана Казіміра. Пестрак.
2. Частка акружнасці або круглаватай крывой лініі. Апісаць дугу. // у знач. прысл. дуго́й. У форме дугі, выгнутай лініі. Бровы дугой. □ Лес абгінаў сяло дугой. Шамякін.
3. Разм. Прыёмнік току на трамвайных вагонах. Ад слупа да слупа нацягнуты трасы, а да іх падвешаны правады, з якіх тралейбусныя штангі і трамвайныя дугі здымаюць ток. Жычка.
•••
Электрычная дуга; вольтава дуга — дугавы разрад паміж вугальнымі або металічнымі блізка размешчанымі электродамі.
Сагнуцца ў дугу гл. сагнуцца.
Сагнуць у дугу гл. сагнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Дуга́ ’дуга’, Рус. дуга́, укр. дуга́, польск. dęga, чэш. duha, серб.-харв. ду́га, ду̏га, ст.-слав. дѫга. Прасл. *dǫga; вытворнае ад дзеяслова *dęgti; параўн. *dęga, *dęgъ ’рэмень, пояс’ (славен. déga і г. д.). Гл. Трубачоў, Эт. сл., 5, 98–99, 24–26; Фасмер, 1, 549, 561. Гл. дзяга.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
во́льтов во́льтаў;
во́льтова дуга́ физ. во́льтава дуга́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
во́льтаў: ~тава дуга́ физ. во́льтова дуга́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кружа́ла, -а, мн. -ы, -аў, н.
У будаўніцтве: драўляная або металічная дуга, па якой выкладваюць скляпенне, арку і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
во́льтавы 1, ‑ая, ‑ае.
Пашыты з вольты. Вольтавае плацце.
во́льтавы 2, ‑а.
У выразе: вольтава дуга гл. дуга.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)