дуга́

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. дуга́ ду́гі
дугі́
Р. дугі́ ду́г
Д. дузе́ ду́гам
В. дугу́ ду́гі
дугі́
Т. дуго́й
дуго́ю		 ду́гамі
М. дузе́ ду́гах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

дуга́, -і́, ДМ дузе́, мн. ду́гі і (з ліч. 2, 3, 4) дугі́, дуг, ж.

1. Частка конскай вупражы з сагнутага тонкага ствала дрэва, якая змацоўвае аглоблі з хамутом.

З дугі аглоблі не зробіш.

2. Частка акружнасці або што-н. іншае, што мае форму крывой выгнутай лініі.

Апісаць цыркулем дугу.

Цячэнне ракі ўтварыла дугу.

Бровы дугой.

Спіна дугой.

3. Токапрыёмнік на трамвайных вагонах (разм.).

Іскрыла трамвайная д.

○

Электрычная (вольтава) дуга — магутны электрычны разрад у газе¹ ў выглядзе яркага плазменнага шнура.

◊

Сагнуць у дугу — прымусіць быць пакорлівым.

|| памянш. ду́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж. (да 1 і 2 знач.).

|| прым. дугавы́, -а́я, -о́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дуга́ в разн. знач. дуга́, -гі́ ж.;

дуга́ Петро́ва физ. дуга́ Пятро́ва;

электри́ческая дуга́ физ. электры́чная дуга́;

◊

согну́ть в дугу сагну́ць у дугу́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дуга́ ж., в разн. знач. дуга́;

○ во́льтава д. — физ. во́льтова дуга́;

электры́чная д. — электри́ческая дуга́;

д. Пятро́ва — физ. дуга́ Петро́ва;

◊ сагну́ць у дугу́ — (каго) согну́ть в дугу́ (кого);

сагну́цца ў дугу́ — согну́ться в дугу́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дуга́, ‑і́, ДМ ‑дузе́; мн. ду́гі (з ліч. 2, 3, 4 дугі́), дуг; ж.

1. Частка конскай збруі з сагнутага тонкага ствала дрэва, якая служыць для прымацавання аглобляў да хамута. Хутка Гнеды стаяў у аглоблях, пад жоўтаю кантоваю дугою. Гартны. Аднаго дня брычка са званочкам пад дугою пад’ехала да ганка пана Казіміра. Пестрак.

2. Частка акружнасці або круглаватай крывой лініі. Апісаць дугу. // у знач. прысл. дуго́й. У форме дугі, выгнутай лініі. Бровы дугой. □ Лес абгінаў сяло дугой. Шамякін.

3. Разм. Прыёмнік току на трамвайных вагонах. Ад слупа да слупа нацягнуты трасы, а да іх падвешаны правады, з якіх тралейбусныя штангі і трамвайныя дугі здымаюць ток. Жычка.

•••

Электрычная дуга; вольтава дуга — дугавы разрад паміж вугальнымі або металічнымі блізка размешчанымі электродамі.

Сагнуцца ў дугу гл. сагнуцца.

Сагнуць у дугу гл. сагнуць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дуга

т. 6, с. 250

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

дуга́ ж

1. (збруя) Krúmmholz n -es;

2. (частка акружнасці) Bógen m -s, Bögen; матэм Kréisbogen m;

дуга́ ку́пала Gewölbebogen m (буд);

электры́чная дуга́ Líchtbogen m;

бро́вы дуго́ю geschwúngene (hoch) gewölbte, bógenförmige Bráuen pl;

◊ сагну́ць каго-н у тры дугі́ [у дугу́] j-n zur völligen Unterwérfung zwíngen*;

сагну́цца ў дугу sich krumm hálten*

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

дуга

Том: 9, старонка: 96.

img/09/09-096_0589_Дуга.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

Дуга́ ’дуга’, Рус. дуга́, укр. дуга́, польск. dęga, чэш. duha, серб.-харв. ду́га, ду̏га, ст.-слав. дѫга. Прасл. *dǫga; вытворнае ад дзеяслова *dęgti; параўн. *dęga, *dęgъ ’рэмень, пояс’ (славен. déga і г. д.). Гл. Трубачоў, Эт. сл., 5, 98–99, 24–26; Фасмер, 1, 549, 561. Гл. дзяга.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

рэфлектоная дуга

т. 14, с. 32

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)