до́ля, -і, мн. -і, -ей, ж.
1. Частка чаго-н.
Д. секунды.
Падзяліць хлеб на роўныя долі.
2. Лёс.
Такая мая д.
Шчаслівая д.
◊
Львіная доля — большая частка чаго-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
до́ля
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
до́ля |
до́лі |
| Р. |
до́лі |
до́лей |
| Д. |
до́лі |
до́лям |
| В. |
до́лю |
до́лі |
| Т. |
до́ляй до́ляю |
до́лямі |
| М. |
до́лі |
до́лях |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
до́ля ж.
1. (часть) до́ля, -лі ж.; ча́стка, -кі ж.;
2. (участь) до́ля, -лі ж.; (судьба) лёс, род. лёсу м.;
◊
льви́ная до́ля ільві́ная до́ля;
вы́пало на мою́ (твою́, его́) до́лю вы́пала на маю́ (тваю́, яго́) до́лю.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
до́ля ж.
1. (часть) до́ля;
2. до́ля, у́часть, судьба́, уде́л м.;
3. уст. (единица веса) до́ля;
◊ ільві́ная д. — льви́ная до́ля;
быць у ~лі — быть в до́ле;
прыня́ць у ~лю — приня́ть в до́лю;
вы́пасці на д. — вы́пасть на до́лю;
ліха́я (ця́жкая, го́ркая) д. — лиха́я (зла́я, го́рькая) до́ля;
шука́й до́лі ў чы́стым по́лі — посл. ищи́ до́ли в чи́стом по́ле
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
до́ля, ‑і, ж.
1. Р мн. ‑ей. Частка чаго‑н. Дзяліць на роўныя долі. □ Недалёка грымнула гармата, а праз якую долю мінуты дзесьці побач разарваўся снарад. Маўзон. Андрэй Міхайлавіч зразумеў, нарэшце, з кім мае справу і як трэба надалей трымацца з гэтымі людзьмі, каб хаця ў сотай долі аддзякаваць ім за свой ратунак. Самуйлёнак. У Шарэйкавым параўнанні нейкая доля праўды была. Брыль. // Належная каму‑н. частка чаго‑н., права на ўдзел у чым‑н.; чый‑н. удзел у чым‑н., уклад у што‑н. На балоце за Абадком стаяць два стажкі. У іх і наша доля — паўстажка. Якімовіч. — Не п’ю, але за кампанію... — Васіль дастаў і палажыў на стол сваё сала і хлеб. — Хай і мая доля будзе. Гаўрылкін.
2. Лёс, становішча. Шчаслівая доля. Сірочая доля. □ Я задаволены, што нас доля зноў сабрала разам. Гартны. Няўжо ж у яго хопіць адвагі звязаць яе долю з доляй малапрыметнага настаўніка ў гэтай глушы. Колас. Вам на памяць Серп і Молат Даравала доля, Каб з вас кожны быў, як волат, Не гнуў плеч ніколі. Купала. // Шчасце, удача; проціл. нядоля. Разышліся пад гарою тры дарогі ў полі, па якой жа — тая доля, па якой — нядоля... Трус.
3. Р мн. ‑ей. Частка размеру музычнага такта.
4. Р мн. ‑ей. Уст. Мера масы, роўная 44 мг, якая ўжывалася да ўвядзення метрычнай сістэмы.
•••
Быць у долі гл. быць.
Выпасці на долю чыю або каму гл. выпасці.
Ільвіная доля — вялікая частка.
Прыняць у долю гл. прыняць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
До́ля. Рус. до́ля, укр. до́ля, польск. dola, славац. doľa, балг. доля. Прасл. дыял. *dolʼa ’тс’. Звычайна звязваецца з і.-е. *del‑ ’аддзяляць і да т. п.’ (Слаўскі, 1, 154–155; Бернекер, 1, 209; Траўтман, 44) і параўноваецца з літ. dalìs ’частка, доля’, dalýti ’дзяліць’, усх.-літ. dalià ’частка’, ст.-інд. dalam ’частка, кавалак’ і г. д. Гл. яшчэ Фасмер, 1, 526. Мартынаў (Лекс. балтызмы, 26–27) лічыць, што доля (бел., укр. і польск. лексемы) — гэта рэзультат пранікнення літ. (усх.-балт.) dalià (г. зн. запазычанне). Паводле Мартынава, даказаць прасл. характар гэтай лексемы цяжка, тым больш што яна не этымалагізуецца на слав. глебе, а літ. dalìs, dalià суадносіцца з дзеясловам dalýti, dalinti.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ільві́ны льви́ный;
◊ ~ная до́ля — льви́ная до́ля
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гарапа́шны, -ая, -ае (разм.).
Бедны, гаротны.
Гарапашная доля.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
па́йка
‘частка, доля’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
па́йка |
па́йкі |
| Р. |
па́йкі |
па́ек |
| Д. |
па́йцы |
па́йкам |
| В. |
па́йку |
па́йкі |
| Т. |
па́йкай па́йкаю |
па́йкамі |
| М. |
па́йцы |
па́йках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
льві́ны льви́ный;
○ л. зеў — бот. льви́ный зев;
◊ ~ная до́ля — льви́ная до́ля
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)