дзя́га, -і, ДМ дзя́зе, мн. -і, дзяг, ж.
Рэмень, папруга.
Падцягнуць дзягу.
|| памянш. дзя́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзя́га
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
дзя́га |
дзя́гі |
| Р. |
дзя́гі |
дзя́г |
| Д. |
дзя́зе |
дзя́гам |
| В. |
дзя́гу |
дзя́гі |
| Т. |
дзя́гай
дзя́гаю |
дзя́гамі |
| М. |
дзя́зе |
дзя́гах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
дзя́га ж. реме́нь м. (поясной)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дзя́га, ‑і, ДМ дзязе, ж.
Рэмень, папруга. Тужэй падцягваем франтавыя дзягі, Глянцуем боты, чысцім шынялі. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Дзя́га ’раменны пояс’ (Сцяшк.). Параўн. рус. дыял. дя́га ’скураны рамень’, ’сіла, рост’, укр. дыял. палес. дяг ’паласа лыка’, славен. déga ’рамень’, ст.-рус. дѧгъ ’тс’. Гэты назоўнік, як мяркуюць (гл. Трубачоў, Эт. сл., 5, 24–25), таго ж кораня, што і прасл. дзеяслоў *dęgtʼi, які захаваўся дрэнна (у кампазіцыі *obdęgati). З і.-е. моў параўн. літ. deñgti ’пакрываць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзя́жка, ‑і, ДМ ‑жцы; Р мн. ‑жак; ж.
Памянш. да дзяга; тое, што і дзяга. З-пад дзяжкі вылазіць кашуля, і вецер гуляе па грудзях. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тры́нчык ‘невялікі рэмень, дзяга’ (Скарбы), ‘маленькая салдацкая торбачка’ (Бяльк.), укр. три́нчик, тре́нчик ‘вузкі мужчынскі раменны пасак, дзяга’. З рус. тре́нчик ‘раменьчык’ < трень ‘тонкая вяроўка, пракладзеная паміж пасмамі ліны’ < нідэрл. trensing ‘тс’ (Фасмер, 4, 98; ЕСУМ, 5, 629–630).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Абдзяжу́ліць ’высцебаць дзягай, раменным пасам’ (Бяльк.), абдзяжуліць < *абдзяжуля < *абдзяжыць (параўн. абакуліць). Гл. дзяга.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Куша́к ’пояс, дзяга’. Параўн. рус. кушак (Сл. паўн.-зах., 2, 595; Бяльк.). Укр. кушак, рус. кушак, ст.-рус. кушакъ. Запазычанне з тур. kušak ’тс’ (Фасмер, 2, 439).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Мутовяз, муто́выз ’дзяга (учкур) у штанах’ (паўн.-усх. КЭС). Рус. мутове́з, муто́виз, муто́ва́с і інш. Да прасл. motovǫzъ < motati ’матаць’ і vǫzъ ’вузел’ (Фасмер, 2, 664). Гл. таксама мату́з, мотуз.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)