дбаць, дба́ю, дба́еш, дба́е; незак., пра каго-што, аб кім-чым і без дап.
Праяўляць клопаты аб кім-, чым-н., турбавацца пра каго-, што-н.
Аб ім дбалі чужыя людзі.
Д. пра парадак у гаспадарцы.
Хто дбае, той і мае (з нар.).
◊
І не дбае — не звяртае ўвагі.
|| зак. падба́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. дба́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дба́ць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
дба́ю |
дба́ем |
| 2-я ас. |
дба́еш |
дба́еце |
| 3-я ас. |
дба́е |
дба́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
дба́ў |
дба́лі |
| ж. |
дба́ла |
| н. |
дба́ла |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
дба́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
дбаць несов. забо́титься; стара́ться; усе́рдствовать;
◊ хто дба́е, той і ма́е — посл. дохо́д не живёт без хлопо́т; без труда́ не вы́нешь ры́бку из пруда́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дбаць, дбаю, дбаеш, дбае; незак.
Праяўляць клопаты аб кім‑, чым‑н., турбавацца пра каго‑, што‑н. — Каб вы толькі ведалі, як аба мне дбалі і пра мяне клапаціліся тыя, чужыя людзі, у хаце якіх я ляжаў! Чорны. Купловічу захацелася агледзець калгас уначы, праверыць, як вартуецца грамадская гаспадарка, як і хто дбае пра калгаснае багацце. Дуброўскі. Хто дбае, той і мае. Прыказка.
•••
І не дбае — не звяртае ўвагі, не заўважае. Раніцай яшчэ халаднавата, а .. [Насця] і не дбае. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Дбаць ’клапаціцца’. Засведчана ўжо ў ст.-бел. мове: дбати (гл. Булыка, Запазыч., 88). Паводле Кюнэ (Poln., 50), бел. лексема запазычана з польск. dbać ’тс’. Кюнэ (там жа) аргументуе магчымасць запазычання з польск. мовы тым, што гэта слова вядома толькі ў зах. славян. Булыка (там жа) таксама лічыць слова запазычаным. З іншага боку некаторыя этымолагі лічаць бел. дбаць, укр. дба́ти спаконвечна славянскімі лексемамі, якія зыходзяць да прасл. *dъbati (так мяркуе, напр., Слаўскі, 1, 142, але без рус. матэрыялу). Да прасл. *dъbati адносіць бел., укр. і рус. (рус. дыял. дбать) Трубачоў; гл. яго дадатак да Фасмера, 1, 486 (пад дбать), а таксама Трубачоў, Эт. сл., 5, 172–173. Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
занядба́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., каго-што.
Перастаць дбаць пра каго-, што-н., пакінуць каго-, што-н. без догляду, увагі.
З. гаспадарку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падба́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Зак. да дбаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усе́рдствовать несов. стара́цца; завіха́цца; обл. шчырава́ць; (радеть) ру́піцца, дбаць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
занядба́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Перастаць дбаць пра каго‑, што‑н., пакінуць каго‑, што‑н. без догляду, без увагі. Пасля смерці жонкі, якая была галавой у хаце, Трахім занядбаў гаспадарку. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)