да́ўні, -яя, -яе.
1. Які быў, адбыўся даўно.
Прыгадаўся д. выпадак.
2. Які існуе здаўна.
Даўняе знаёмства.
Справа даўняя — ужо не мае значэння.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
да́ўні
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
да́ўні |
да́ўняя |
да́ўняе |
да́ўнія |
| Р. |
да́ўняга |
да́ўняй
да́ўняе |
да́ўняга |
да́ўніх |
| Д. |
да́ўняму |
да́ўняй |
да́ўняму |
да́ўнім |
| В. |
да́ўні (неадуш.)
да́ўняга (адуш.) |
да́ўнюю |
да́ўняе |
да́ўнія (неадуш.)
да́ўніх (адуш.) |
| Т. |
да́ўнім |
да́ўняй
да́ўняю |
да́ўнім |
да́ўнімі |
| М. |
да́ўнім |
да́ўняй |
да́ўнім |
да́ўніх |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
да́ўні да́вний, давни́шний;
◊ спра́ва ~няя — де́ло про́шлое;
у часы́ ~нія — во вре́мя о́но;
з ~ніх часо́ў, з ~няй пары́ — с да́вних пор
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
да́ўні, ‑яя, ‑яе.
1. Які быў, існаваў, адбыўся даўно, задоўга да цяперашняга часу; старадаўні. Даўнія часы. Даўнія парадкі. □ Пра даўні паход Ермака Хлапцы заспявалі ў вагоне. Аўрамчык. // Які існуе даўно, з даўняй пары. Даўні звычай. □ Дацэнт і Валіна маці, як пасля дазнаўся Міхась, былі даўнія знаёмыя. Шахавец. Ужо некалькі гадоў .. [стары] не выходзіў з дому, прыкуты да месца даўняй хваробай. Самуйлёнак.
2. у знач. наз. да́ўняе, ‑яга, н. Час, падзеі, якія папярэднічалі сучаснаму; мінулае. Успомнілася ўсё даўняе, мінулае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Да́ўні, даўно́ (БРС). Рус. да́вний, укр. да́вній, польск. dawny, чэш. dávný, dávní, серб.-харв. да́ван, ст.-слав. давьнъ. Прасл. *davьnъ ’даўні’ утварэнне ад асновы *davě ’нядаўна; сёння раніцай; раней; даўно’ і г. д. (гл. у Трубачова, Эт. сл., 4, 198). Параўн. ст.-інд. dáviya‑ ’далей’, лац. dū‑r‑are ’вытрымліваць, працягвацца’, грэч. δηρόν ’доўга’ і г. д. Гл. Фасмер, 1, 480–481; Бернекер, 1, 181; Трубачоў, там жа.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
да́ўні-прада́ўні
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
да́ўні-прада́ўні |
да́ўні-прада́ўняя |
да́ўні-прада́ўняе |
да́ўні-прада́ўнія |
| Р. |
да́ўні-прада́ўняга |
да́ўні-прада́ўняй
да́ўні-прада́ўняе |
да́ўні-прада́ўняга |
да́ўні-прада́ўніх |
| Д. |
да́ўні-прада́ўняму |
да́ўні-прада́ўняй |
да́ўні-прада́ўняму |
да́ўні-прада́ўнім |
| В. |
да́ўні-прада́ўні (неадуш.)
да́ўні-прада́ўняга (адуш.) |
да́ўні-прада́ўнюю |
да́ўні-прада́ўняе |
да́ўні-прада́ўнія (неадуш.)
да́ўні-прада́ўніх (адуш.) |
| Т. |
да́ўні-прада́ўнім |
да́ўні-прада́ўняй
да́ўні-прада́ўняю |
да́ўні-прада́ўнім |
да́ўні-прада́ўнімі |
| М. |
да́ўні-прада́ўнім |
да́ўні-прада́ўняй |
да́ўні-прада́ўнім |
да́ўні-прада́ўніх |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
даўні, даўнішні, стары, застарэлы, старадаўні, старажытны, незапамятны, незапомны, архаічны
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
незапа́мятны -ая, -ае.
Вельмі даўні, аддалены ў часе.
З незапамятных часоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)