дажджавы́
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
дажджавы́ |
дажджава́я |
дажджаво́е |
дажджавы́я |
| Р. |
дажджаво́га |
дажджаво́й
дажджаво́е |
дажджаво́га |
дажджавы́х |
| Д. |
дажджаво́му |
дажджаво́й |
дажджаво́му |
дажджавы́м |
| В. |
дажджавы́ (неадуш.)
дажджаво́га (адуш.) |
дажджаву́ю |
дажджаво́е |
дажджавы́я (неадуш.)
дажджавы́х (адуш.) |
| Т. |
дажджавы́м |
дажджаво́й
дажджаво́ю |
дажджавы́м |
дажджавы́мі |
| М. |
дажджавы́м |
дажджаво́й |
дажджавы́м |
дажджавы́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ку́чава-дажджавы́
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
ку́чава-дажджавы́ |
ку́чава-дажджава́я |
ку́чава-дажджаво́е |
ку́чава-дажджавы́я |
| Р. |
ку́чава-дажджаво́га |
ку́чава-дажджаво́й
ку́чава-дажджаво́е |
ку́чава-дажджаво́га |
ку́чава-дажджавы́х |
| Д. |
ку́чава-дажджаво́му |
ку́чава-дажджаво́й |
ку́чава-дажджаво́му |
ку́чава-дажджавы́м |
| В. |
ку́чава-дажджавы́ (неадуш.)
ку́чава-дажджаво́га (адуш.) |
ку́чава-дажджаву́ю |
ку́чава-дажджаво́е |
ку́чава-дажджавы́я (неадуш.)
ку́чава-дажджавы́х (адуш.) |
| Т. |
ку́чава-дажджавы́м |
ку́чава-дажджаво́й
ку́чава-дажджаво́ю |
ку́чава-дажджавы́м |
ку́чава-дажджавы́мі |
| М. |
ку́чава-дажджавы́м |
ку́чава-дажджаво́й |
ку́чава-дажджавы́м |
ку́чава-дажджавы́х |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
слаі́ста-дажджавы́
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
слаі́ста-дажджавы́ |
слаі́ста-дажджава́я |
слаі́ста-дажджаво́е |
слаі́ста-дажджавы́я |
| Р. |
слаі́ста-дажджаво́га |
слаі́ста-дажджаво́й
слаі́ста-дажджаво́е |
слаі́ста-дажджаво́га |
слаі́ста-дажджавы́х |
| Д. |
слаі́ста-дажджаво́му |
слаі́ста-дажджаво́й |
слаі́ста-дажджаво́му |
слаі́ста-дажджавы́м |
| В. |
слаі́ста-дажджавы́ (неадуш.)
слаі́ста-дажджаво́га (адуш.) |
слаі́ста-дажджаву́ю |
слаі́ста-дажджаво́е |
слаі́ста-дажджавы́я (неадуш.)
слаі́ста-дажджавы́х (адуш.) |
| Т. |
слаі́ста-дажджавы́м |
слаі́ста-дажджаво́й
слаі́ста-дажджаво́ю |
слаі́ста-дажджавы́м |
слаі́ста-дажджавы́мі |
| М. |
слаі́ста-дажджавы́м |
слаі́ста-дажджаво́й |
слаі́ста-дажджавы́м |
слаі́ста-дажджавы́х |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
су́нуцца², -нуся, -нешся, -нецца; су́нься; незак. (разм.).
1. Вельмі павольна рухацца.
Калёсы ледзь сунуліся па гразі.
Па небе сунуліся дажджавыя хмары.
2. Перамяшчацца, перасоўвацца, спаўзаць куды-н.
Пласт саломы паволі сунуўся з воза.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дажджавы́, ‑ая, ‑ое.
1. Які паходзіць з дажджу, уласцівы дажджу, утвораны дажджом. Дажджавая вада. Дажджавыя каплі. □ За агародамі на нізкай паплавіне звінела дажджавая ручаіна. Чорны. // Які нясе дождж, багаты дажджом. Дажджавыя воблакі. // Прызначаны для засцярогі ад дажджу. Дажджавы плашч.
•••
Дажджавы чарвяк гл. чарвяк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мно́жыцца, ‑жуся, ‑жышся, ‑жыцца; незак.
1. Колькасна павялічвацца; расці. У хаце і ў клеці, у клуні і хлявах дабра было многа, і дабро гэта расло і множылася. Колас. На шкле набухалі, множыліся дажджавыя кроплі. Навуменка.
2. Уст. Размнажацца. Розныя «божыя кароўкі», жучкі, матылькі, вусені жылі і множыліся на гэтым кавалку зямлі. Бядуля.
3. Падвяргацца множанню. Тры множыцца на два.
4. Зал. да множыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́крыва, ‑а, н.
Верхні слой, які пакрывае што‑н. То снег усцілаў зямлю, то праз некалькі дзён нізка над палямі навісалі калматыя дажджавыя хмары і змывалі яе белае покрыва. Дуброўскі. Дрэвы стаяць рэдка, і ўнізе — пышнае травяное покрыва. Гавеман. // Абалонка, якая пакрывае звонку раслінны або жывёльны арганізм. Скурнае покрыва. Валасяное покрыва. // перан. Тое, што пакрывае, ахутвае сабой што‑н. Вось ён [Райніс] прачынаецца. Покрыва ночы рукой адкідае і прагныя вочы да ўсходу ўзнімае. А. Вольскі.
•••
Сарваць покрыва гл. сарваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ту́мны ‘мутны, няясны, матавы, без бляску’ (ТС), ‘млявы, вялы’: ена ужэ тумная пасля работы (маз., ГЧ), ту́мно ‘змрочна, няясна, мутна, туманна, цьмяна’ (ТС, ПСл; жытк., Жыв. НС), ‘хмурна’, ‘млосна’ (ЛМТ). Відаць, звязана з цьмяны (гл.), параўн. укр. дыял. тмя́ний ‘зацемнены, матавы’; ‘сумны, нудны’, што да тма ‘цемра’ (ЕСУМ, 5, 691), ст.-бел. тьма, тма ‘тс’, якія, паводле Бузука (ЗІФВ УАН, 13–14, 278), могуць чаргавацца з коранем тум‑, параўн. укр. тума́ ‘хмуры, маўклівы чалавек’, а таксама рус. дыял. ту́мный ‘сумны, журботны’, польск. дыял. tumny ‘поўны, тлусты’ < і.-е. *tou̯m‑/*teu̯m‑, гл. роднаснае літ. tumà ‘мутнасць’, tumė́ti ‘мутнець’, лат. tumêt ‘гусцець’, ‘збірацца (пра дажджавыя аблокі)’, tumuļat ‘(пра неба) паволі пакрывацца хмарамі’ і інш., паводле Смачыньскага (694), узыходзяць да і.-е. *tu̯em‑ ‘набрыняць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Маладзе́ць, молодзе́ць ’рабіцца туманным, зацягвацца (пра неба)’, молодзіцца ’зацягвацца лёгкімі хмарамі, мутнець’ (ТС). Укр. помолоди́тися ’пакрыцца тонкімі, белымі хмаркамі’, моло́дить ся ’збірацца на дождж’, мо́лоди, мо́лоді ’невялікія хмаркі на небе’, рус. моложи́ть, замолодить, замолодеть, молоде́ть ’пакрывацца хмарамі, рабіцца хмурным (аб небе)’, замолодь ’дажджавыя хмары’; польск. pomłodziny ’хмары’, młodzi śę ’хмурнее (неба)’ — усе да прасл. mold‑. Назіраецца атаясамліванне паняццяў, звязаных з хмурным, дажджлівым надвор’ем, хмарамі і з працэсамі скісання малака, браджэннем піва, квасу, цеста (рус. замолаживать ’пачынаць брадзіць (аб квасе)’, ’адчуваць ап’яненне’, наўг. молодо́вина ’сыракваша’, укр. молоди́на ’салодкая смятана’, польск. młodzie ’дрожджы’, н.-луж. rozmłoźeńe ’заквашванне’, ’квашанае цеста’, rozmłoda ’закваска’ (Гарачава, Этимология–84, 43–44), славац. mladinka ’бражка, маладое піва’; славен. mladíti ’пакінуць вылёжвацца, даспяваць’, серб.-харв. мла́дити те̑сто ’яшчэ раз перамешваць цеста’, якія Бязлай (2, 187) аб’ядноўвае ў прасл. moldъ ’дробны, мяккі’, роднаснымі да якога з’яўляюцца лац. mollis, ст.-інд. mṛdúṣ ’мяккі, дробны’, ст.-грэч. ἀμαλδύνω ’размякчаю’, ст.-ірл. meldach, арм. mełk ’мяккі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
суча́сны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да цяперашняга часу, да сваёй эпохі. У сучаснай беларускай мове шмат службовых слоў для ўстанаўлення сувязей паміж членамі сказа. Цікоцкі. Для сучаснага чытача гэта ўжо ў значнай ступені мастацкі дакумент пачуццяў і спраў мінулых дзён. Гіст. бел. сав. літ. Раіса іграла мелодыі сучасных песень, а гэта было зразумела і проста. Шамякін.
2. Які знаходзіцца на ўзроўні свайго веку, адпавядае патрабаванням свайго часу. Дасягненні сучаснай навукі. Сучаснае абсталяванне. Сучасныя хуткасці. □ Калхіду асушыць можна, сучасная тэхніка здолее гэта здзейсніць. Самуйлёнак. Значыць, мы з табой адсталыя, Значыць, несучасныя: Месім гурбы не расталыя Напрадвесні ў лесе часта мы .. І зрываем на праталінах Сонтравы зеанкі зубчастыя... Гэта значыць: не адсталыя, Значыць, мы з табой сучасныя. Жычка. // Важны для цяперашняга моманту; выкліканы патрабаваннямі свайго часу; актуальны. Сучасная тэма.
3. Які адбываецца цяпер, у дадзены час; цяперашні. [Міколка:] — Сучаснае жыццё, яно ў нашых руках! Нікановіч. Сучаснымі крыніцамі жыўлення азёр з’яўляюцца дажджавыя, снегавыя, рачныя і грунтавыя воды. «Прырода Беларусі».
4. у знач. наз. суча́снае, ‑ага, н. Цяперашні час; падзеі, якія адбываюцца цяпер, у дадзены час. Гадае той аб прышласці далёкай, Хто верыць у сучаснае душой. Глебка. [Якаў] расказаў мне пра ўсё сваё мінулае, а тое сучаснае, пра што будзе ісці гаворка далей, адбылося, як кажуць, на маіх вачах. Кулакоўскі.
•••
Сучаснае пяцібор’е гл. пяцібор’е.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)