гы́ркнуць

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. гы́ркну гы́ркнем
2-я ас. гы́ркнеш гы́ркнеце
3-я ас. гы́ркне гы́ркнуць
Прошлы час
м. гы́ркнуў гы́ркнулі
ж. гы́ркнула
н. гы́ркнула
Загадны лад
2-я ас. гы́ркні гы́ркніце
Дзеепрыслоўе
прош. час гы́ркнуўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

гы́ркнуць сов., однокр.

1. (о собаке) прорыча́ть;

2. перен., разг. (о человеке) прорыча́ть, ря́вкнуть; (грубо ответить) огрызну́ться

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гы́ркнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.

Аднакр. да гыркаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гы́ркаць, -аю, -аеш, -ае; незак.

1. Пра сабаку: пагрозліва вурчаць.

Гыркаў сабака.

2. перан. Груба гаварыць, бурчаць (разм.).

Г. на дзяцей.

|| аднакр. гы́ркнуць, -ну, -неш, -не; -ні.

|| наз. гы́рканне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Адгы́рквацца ’груба адказваць’ (Шат.). Гл. гыркнуць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

загы́ркаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Пачаць гыркаць. // Гыркнуць некалькі разоў запар. Сабака пад сталом загыркаў і, ашчэрыўшы зубы, кінуўся на пана. Дамашэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Варката́ць ’мурлыкаць’ (БРС). Вытворныя ад яго: варкатня́, варкату́ння, варкату́н, варкату́ха, варко́цік (Нас.). Укр. воркота́ти, рус. дыял. воркота́ть, польск. warkotać ’бурчаць, мармытаць’, чэш. дыял. vrkotať ’буркаваць’. Прасл. *vъrkotati. Ад дзеяслоўнай асновы *vъrk‑ гукапераймальнага паходжання (гл. таксама пад ве́раск, верашча́ць) утвораны: прасл. *vъrkati, *vъrčati (< *vъrkēti) і далей *vъrkovati, ст.-рус. въркати, върчати, ц.-слав. връчати, рус. ворча́ть, воркова́ть, бел. варкава́ць, варча́ць, укр. воркува́ти, польск. warknąć ’забурчаць’, warczeć ’бурчаць, гыркаць’, чэш. vrkati ’варкаваць’, vrčeti ’бурчаць’, балг. връча ’шчабячу, шумлю’, серб. вр̏кати ’мурлыкаць’, вр́чати ’мурлыкаць; бурчаць’ і г. д. Ад дзеяслоўнай асновы *vъrk‑ быў утвораны прасл. назоўнік *vъrkotъ ’варкатанне, бурчанне, буркаванне’ (рус. дыял. во́ркот, чэш. vrkot і г. д.), ад якога ў сваю чаргу паходзіць новы дзеяслоў *vъrkotati: бел. варката́ць, укр. воркота́ти, рус. дыял. воркота́ть, польск. warkotać ’бурчаць, мармытаць’, чэш. дыял. vrkotať ’буркаваць’ і г. д. Не выключаецца, аднак, што *vъrk‑ot‑ati прама паходзіць ад *vъrk‑ati («узмацняльны» экспрэсіўны суфікс *‑ot‑ у дзеяслове). Параўн. падобныя гукапераймальныя ўтварэнні ў іншых мовах: літ. vẽrkti, ‑vìrkti ’плакаць’, ur̃kti ’гыркнуць’ (падрабязней гл. пад вераск). Гл. Фасмер, 1, 351, 356; Рудніцкі, 477; Брукнер, 602; Голуб-Копечны, 423; Махэк₂, 700; Траўтман, 353; Шанскі, 1, В, 163–164.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)