гу́шча
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
гу́шча |
| Р. |
гу́шчы |
| Д. |
гу́шчы |
| В. |
гу́шчу |
| Т. |
гу́шчай
гу́шчаю |
| М. |
гу́шчы |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
гу́шча, -ы, ж.
1. Густы асадак (стравы, раствору і пад.).
На дне засталася г.
Г. дзяцей не разганяе (прыказка).
2. Тое, што і гушчар.
3. Самае густое месца ў чым-н., цэнтр.
Уціснуцца ў самую гушчу натоўпу.
Быць у гушчы падзей (перан.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гу́шча ж., в разн. знач. гу́ща;
на дне застала́ся г. — на дне оста́лась гу́ща;
уці́снуцца ў са́мую гу́шчу нато́ўпу — вти́снуться в са́мую гу́щу толпы́;
быць у гу́шчы падзе́й — быть в гу́ще собы́тий;
◊ гада́ць на кафе́йнай гу́шчы — гада́ть на кофе́йной гу́ще;
не да тлу́шчу, з’е́сці б ~чу — не до жи́ру, быть бы жи́ву
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гу́шча, ‑ы, ж.
1. Густы асадак (стравы, раствору і пад.) на дне пасудзіны. Высахла чарніла ў .. пляшцы — адна гушча была на дне. Баранавых. Сёрбай юшку, на дне гушча! Прымаўка.
2. Разм. Тое, што і гушчар. — Ты падумай толькі: пушча! Дзень ідзеш і два ідзеш, І такая табе гушча — Вокам цемры не праб’еш! Колас. Там, у гушчы, дзе дрэваў Звон рачулкі, птахаў спевы, Хатка ёсць. Кірэенка.
3. Месца найбольшага скопішча каго‑, чаго‑н. Зося кінулася ў гушчу моладзі і пачала таптацца з нейкім незнаёмым Рыгору хлопцам. Гартны. // перан. Глыбіня, асяроддзе чаго‑н. Рыгор уваходзіў у гушчу рабочага жыцця, у вадаварот грамадскай працы. Гартны. Выхадзец з гушчы працоўных мас, К. Чорны быў шчырай і сумленнай душой народа. Хведаровіч.
4. Абл. Каша. Марыля паставіла якраз на стол гушчу наліваную — пшанічную кашу з малаком, калі ў хату зайшоў Павал. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гу́шча ’гушча’, гушча́р ’гушча’. Прасл. *gǫšča ’гушча’ (у розных значэннях: ’лес’, ’асадак’). Агляд форм гл. у Трубачова, Эт. сл., 7, 89–90. Гл. яшчэ Фасмер, 1, 479. Зыходнае *gǫstja (ад прыметніка *gǫstъ ’густы’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гушчыня́, -і́, ж.
1. гл. густы.
2. Тое, што і гушчар.
Лясная г.
3. Тое, што і гушча (у 3 знач.).
У гушчыні натоўпу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
саладзі́ны, -дзі́н (спец.).
Гушча, якая застаецца пасля вінакурэння, піваварэння і ідзе на корм жывёле.
◊
Знацца (разбірацца) як свіння на саладзінах (разм.) — зусім не разбірацца.
|| прым. саладзі́нны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ква́сны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да квасу. Квасная гушча.
•••
Квасны патрыятызм гл. патрыятызм.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзе́ці, дзяце́й, дзе́цям, дзе́цьмі і дзяцьмі́, (аб) дзе́цях.
1. мн. да дзіця.
2. Маладое пакаленне, бліжэйшыя патомкі.
Бацькі і дзеці.
Гушча дзяцей не разганяе (прыказка).
|| памянш.-ласк. дзе́ткі, -так і дзе́тачкі, -чак.
|| прым. дзіця́чы, -ая, -ае.
Д. тэатр.
Д. дом.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ю́шка², -і, ДМ ю́шцы, ж.
1. Страва са свежай рыбы з прыправамі; рыбны адвар.
Акунёвая ю.
2. Поліўка (у 1 знач.).
Грыбная ю.
3. Жыжка ва ўсякай страве.
Сёрбай юшку, на дне гушча (з нар.).
4. перан. Кроў (разм.).
Сунуў кулаком у нос і спусціў яму юшку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)