гняві́ць, гняўлю́, гне́віш, гне́віць; незак., каго.
Выклікаць гнеў.
◊
Не гняві бога (разм.) — дарэмна не наракай.
Што бога гнявіць; няма чаго бога гнявіць (разм.) — няма падстаў крыўдзіцца на жыццё.
|| зак. угняві́ць, угняўлю́, угне́віш, угне́віць; угне́ваны.
У. суседку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гняві́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
гняўлю́ |
гне́вім |
| 2-я ас. |
гне́віш |
гне́віце |
| 3-я ас. |
гне́віць |
гне́вяць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
гняві́ў |
гняві́лі |
| ж. |
гняві́ла |
| н. |
гняві́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
гняві́ |
гняві́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
гне́вячы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
гняві́ць несов. гневи́ть, серди́ть;
◊ не гняві́ бо́га — не гневи́ бо́га;
што бо́га г. — что бо́га гневи́ть;
няма́ чаго́ бо́га г. — не́чего бо́га гневи́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гняві́ць, гняўлю, гневіш, гневіць; незак., каго.
Злаваць, абураць, выклікаць гнеў. Аксана любіла бабулю, старалася яе не гнявіць. Скрыпка. З кім жыць, таго не гнявіць. Прыказка.
•••
Не гняві бога — не наракай дарэмна.
Што бога гнявіць; няма чаго бога гнявіць — няма падстаў скардзіцца, крыўдзіцца на лёс.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гнявіць, злаваць, абураць, раздражняць, цвяліць, ятрыць; настырняцца (разм.) □ уводзіць у гнеў, уводзіць у злосць
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гневи́ть несов., уст. гняві́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
разгняві́ць, ‑гняўлю, ‑гнявіш, ‑гнявіць; зак., каго-што.
Давесці да стану моцнага гневу. — Выкручвацца вы мастак ва ўсіх абставінах.. — Гэтыя словы яшчэ больш разгнявілі Павалковіча, але ён стрымаў сябе і, як заўсёды, прыкінуўся абыякавым. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гнеў ’гнеў’ (БРС). Параўн. рус. гнев, укр. гніе, чэш. hněv, в.-луж. hněw, н.-луж. gniw, балг. гняв, макед. гнев, ст.-слав. гнѣвъ і г. д. Прасл. *gněvъ. Гэта вытворнае ад дзеяслова gněvati (sę) ’гнявіць, гневацца’ (гл. Трубачоў, Эт. сл., 6, 170). Паходжанне самога дзеяслова не вельмі яснае. Агляд версій гл. у Трубачова, там жа, 168–170. Параўн. яшчэ Мартынаў, ЭИРЯ, Н, 1962, 55–57. Фасмер (1, 420), улічваючы рус. дыял. гнев ’гніль’, ц.-слав. гнѣвъ ’тс’, лічыў магчымай роднасць з *gniti ’гніць’. Да *gněvъ адносяцца і шматлікія вытворныя яшчэ праславянскай эпохі: гне́ўны, гняві́ць і інш. (прасл. *gnevьnъ, *gněviti і г. д.; агляд гл. у Трубачова, там жа, 168–170).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Квяліць ’дражніць, крыўдзіць’ (Сл. паўн.-зах., КЭС, лаг., Жыв. сл., З нар. сл., Сцяц., Мат. Гом., Грыг., Янк. БП). У апошняй крыніцы: «Маўчанка не квяліць, але славу вялічыць». Укр. квілити, рус. квелить ’тс’, балг. цвеля ’гнявіць’, серб.-харв. цве́лити ’засмучваць’, славен. cvéliti ’тс’, польск. kwielić ’плакаць’, ст.-чэш. kvieliti ’плакаць, мучыць’, в.-луж. cwělić ’мучыць’. Прасл. kvěliti — каўзатыў да kviliti. Першае мела значэнне ’вымушаць плакаць’, другое — ’плакаць’ (Слаўскі, 3, 488; ЕСУМ, 2, 418; Ваян, RÉS, 37, 156–157). Паралелі за межамі славянскіх моў адсутнічаюць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)