аню́тины гла́зки бот. бра́ткі, -каў ед. нет.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ма́нечкі ’пралеска звычайная, Hepatica nobilis Garsault.’ (стол., Бейл.). Ад імя Маня. Параўн. аналагічна васількі, цімафееўка, пятрушка, куліна, вераніка, валяр’ян, рус. анютины глазки.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

глазо́к м.

1. в разн. знач. во́чка, -ка ср.;

2. / аню́тины гла́зки бот. бра́ткі;

◊

на глазо́к на во́ка;

де́лать гла́зки стро́іць во́чкі;

взгляну́ть одни́м глазко́м гля́нуць адны́м во́кам (во́чкам).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бра́ткі ед. нет, бот.

1. (полевые цветы) ива́н-да-ма́рья; фиа́лки;

2. (садовые цветы) аню́тины гла́зки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Лазок ’грузіла ў рыбалоўных снасцях’ (Крыв.), лазні ’грузіла сеткі з каменьчыкаў’ (Браім, 42), укр. глазки ’алавяныя грузілы ў невадзе’. Да прасл. glazъ ’камень’. Параўн. польск. głaz ’камень, кавалак скалы’, ст.-чэш. hlazec ’від каменя’. Узнікла ў выніку страты пратэтычнага g‑ (Петлева, Этимология–76, с. 53).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

во́чка ср.

1. (уменьш. к во́ка) глазо́к м.; гла́зик м.;

2. (отверстие) глазо́к м.; очко́;

3. (почка) глазо́к м.;

4. (значок на игральной карте) очко́;

5. (в вязании) пе́тля ж.;

6. (в сети) очко́, ячея́ ж., яче́йка ж.;

◊ гля́нуць хоць адны́м ~кам — взгляну́ть одни́м глазко́м;

стро́іць ~кі — стро́ить (де́лать) гла́зки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Вясёлка 1 ’радуга’ (БРС, КТС, Янк. II, Касп., Гарэц., Сцяшк. МГ, Грыг., Мядзв., пух., З нар. сл.), wiesióu̯ka, wiesiúu̯ka (Маш.), укр. весе́лка, а таксама весели́ця, весели́чка, веселі́вка, весі́вка, рус. пск., смал., валаг. весёлка ’тс’. Да вясёлы (гл.). Усх.-слав. арэал пашырэння лексемы можна звязаць з літ. linskmỹnė ’вясёлка’ ⟷ liñksmas ’вясёлы’ (Непакупны, Связи, 64–65) і вепск. ilʼoi‑kalʼoi ’вясёлка’ ⟷ іло ’весялосць, смех’; падобная ж матывацыя ў бел., рус. радуга < radǫga ⟷ radъ ’рады’ (Фасмер, 3, 431). Параўн. таксама весялу́ха 2 (гл.). Сюды ж вясёлкавы. Афанасьеў (Представл., 3) атаясамлівае висялуха з висеть ’якая вісіць у паветры’.

Вясёлка 2 ’таемнік, Lathraea squamaria L.’ (мін., Кіс.) — рэгіянальнае ўтварэнне ад вясёлы (гл.) і суф. ‑к‑a. Названа расліна паводле шматколернасці (бледна-ружова-чырвоная) суквецця. Параўн. тое ж у рус. весёлые глазки ’браткі, Viola tricolor L.’.

Вясёлка 3 ’смаржок, Gyromitra esculenta’ (Інстр. II), гом. вясё́лкі ’смаржкі’ (Працы, 6), узд. ’порхаўка, Phallus impudicus’, укр. весе́лка воню́ча ’тс’, весе́лка чо́ртова ’Phallus caninus Huds.’ Да вясна > *вясеннік < вясенні грыб. Паводле народнай этымалогіі, ад вясёлы ў сувязі з незвычайнасцю формы (выгляду) грыба. Гл. таксама весялуха 5, вяселік 2.

Вясёлка 4 ’бародаўчатая бяроза, Betula verrucosa Ehrh.’ (лёзы., КЭС); ’звычайная дробналістая бяроза’ (паўн.-віц., Нар. лекс.), рус. смал., пск. весёлка ’кучаравая бяроза з гладкімі бліскучымі лістамі’, смал. весёлочка ’тс’. Пад уплывам народнай этымалогіі — да вясёлы. Больш імаверна да вясна (гл.). Параўн. таксама ўкр. назву вясенняга месяца сакавіка бе́резень.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

стро́ить​I несов.

1. (сооружать — здания, мосты, каналы, памятники и т. д., производить — машины, станки, приборы) будава́ць;

2. (изготовлять мелкие предметы, мастерить) вырабля́ць, стро́іць, рабі́ць;

3. (организовывать, создавать) стро́іць, ствара́ць;

4. (основывать — планы, мечты, надежды, предположения) стро́іць, грунтава́ць;

5. (чертить, конструировать, создавать в уме) стро́іць;

◊

стро́ить из себя́ (кого) стро́іць з сябе́ (каго);

стро́ить дурака́ (из кого-л.) стро́іць ду́рня (з каго-небудзь);

стро́ить гла́зки стро́іць во́чкі;

стро́ить ро́жу крыві́ць мо́рду;

стро́ить грима́сы стро́іць грыма́сы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

стро́іць I несов.

1. (изготовлять мелкие предметы, настраивать) стро́ить;

с. касу́ — стро́ить косу́;

с. цымба́лы — стро́ить цимба́лы;

2. (организовывать, создавать) стро́ить;

с. но́вае жыццё — стро́ить но́вую жизнь;

3. (основывать планы, мечты, надежды, предположения) стро́ить;

4. чини́ть, исправля́ть;

с. гадзі́ннік — чини́ть часы́;

◊ с. ду́рня — валя́ть дурака́;

с. ду́рня — (з каго) де́лать дурака́ (из кого);

с. во́чкі — стро́ить (де́лать) гла́зки;

жа́рты с. — (шу́тки) шути́ть; дурака́ валя́ть;

с. сме́шкі (кпі́ны, ке́пікі) — труни́ть, насмеха́ться; подпуска́ть шпи́льки;

с. з сябе́ — (каго) стро́ить из себя́ (кого);

с. каме́дыю — игра́ть коме́дию

стро́іць II несов. (ставить в строй) стро́ить

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)