гладыёлус, -а, мн. -ы, -аў, м.
Дэкаратыўная травяністая расліна сямейства касачовых з мечападобнымі лістамі і вялікімі яркімі кветкамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гладыё́лус
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
гладыё́лус |
гладыё́лусы |
| Р. |
гладыё́луса |
гладыё́лусаў |
| Д. |
гладыё́лусу |
гладыё́лусам |
| В. |
гладыё́лус |
гладыё́лусы |
| Т. |
гладыё́лусам |
гладыё́лусамі |
| М. |
гладыё́лусе |
гладыё́лусах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
гладыёлус м., бот. гладио́лус
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гладыёлус, ‑а, м.
Травяністая дэкаратыўная расліна сямейства касачовых з мечападобнымі лістамі і вялікімі кветкамі рознай афарбоўкі.
[Лац. gladiolus.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шпа́жнік, ‑у, м.
Тое, што і гладыёлус.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гладыёлусы, -саў (ед. гладыёлус м.) бот. гладио́лусы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гладио́лус бот. гладыёлус, -са и (собир.) -су м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Кульчыбе́р ’гладыёлус чарапіцападобны, Gladiolus imbricatus L.’ (Кіс.) Ці не звязана з кульчыкі (гл.)? Ва ўсякім разе другая аснова гэтага складанага слова застаецца няяснай (да чабор (гл.)?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ме́чыкі ’цюльпаны’ (паст., Сл. ПЗБ), драг. мэ́чыке ’гладыёлусы’ (Лучыц-Федарэц), відаць, з польск. mieczyk ’тс’, як і чэш. mečík, серб.-харв. ма̏ч, mačika, mečiką, mačȋc, mačinac, ’тс’, mačac ’стальнік, Ononis spinosa’ славен. mȅč ’гладыёлус’, mečíka ’касач’, — усе першапачаткова з’яўляюцца старым перакладам з лац. gladiolus ’невялікі меч’ > ’мечавідны ліст’ < gladius ’меч’ паводле падабенства лістоў да мяча.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Мячэўнік ’трыснёг звычайны, Phragmites communis Trin.’ (паўн.-усх., Кіс.), ’чарот, Scirpus L.’ (смарг., Сцяшк. Сл.), ’сіт, Juncus L.’ (віл., Сл. ПЗБ), ’касач, Iris pseudacorus L. (круп., Нар. сл.), ’зараснік касачоў’ (Бяльк.), ’пухоўка, рагоз шыракалісты, Typha latifolia L.’ (маг., чэрв., Сл. ПЗБ; расон., Шатал.; Касп., Мат. Маг., Мат. Гом.), слаўг. мёчаўнік ’тс’ (Яшк.). Усе да меч (гл.). Аб суфіксе ‑оунік гл. Сцяцко, Афікс. наз., 171. Параўн. аналагічна ст.-рус. мечевник ’трыснёг’ (XV ст.), польск. mieczyk ’касач’, ’гладыёлус’, чэш. mećik ’тс’, харв. mącić, тайнае ’тс’ — ад теіь — пераклад лац. gladiolus. Названы паводле падабенства па форме лістоў раслін да мяча.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)