гла́дзіць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
гла́джу |
гла́дзім |
| 2-я ас. |
гла́дзіш |
гла́дзіце |
| 3-я ас. |
гла́дзіць |
гла́дзяць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
гла́дзіў |
гла́дзілі |
| ж. |
гла́дзіла |
| н. |
гла́дзіла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
гла́дзь |
гла́дзьце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
гла́дзячы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
гла́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; гладзь; -джаны; незак.
1. каго-што. Лёгка, ласкава праводзіць рукой па чым-н.
Г. па галоўцы (таксама перан.: патураць каму-н.). Г. супраць шэрсці (таксама перан.: гаварыць ці рабіць каму-н. наперакор).
2. Тое, што і прасаваць¹.
|| зак. пагла́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; -джаны.
|| наз. гла́джанне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гла́дзіць несов.
1. (ласкать, проводя ладонью) гла́дить;
2. (устранять шероховатость, бугристость) обгла́живать;
3. гла́дить, утю́жить;
◊ г. су́праць шэ́рсці — гла́дить про́тив ше́рсти;
г. па гало́ўцы — гла́дить по голо́вке
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гла́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; заг. гладзь; незак., каго-што.
1. Лёгка, ласкава праводзіць па кім‑, чым‑н. рукой; песціць, лашчыць. Стэфка песціла дзяцей, гладзіла па галоўках. Бядуля. // Прыгладжваць што‑н. далонню або пальцамі. Гладзіць бараду. Гладзіць вусы. // перан. Лёгка дакранацца да чаго‑н. (пра вецер, сонца і інш.). Фары вогненным бляскам Гладзяць спіну кургану. Нядзведскі.
2. Рабіць гладкім, роўным. Марына бабку падмяняе І рэжа скібіны-брускі Ды градку гладзіць і раўняе. Колас. // Разгладжваць, прасаваць (бялізну, плацце і пад.). Гладзіць касцюм.
•••
Гладзіць па галоўцы (па шэрсці) каго — хваліць каго‑н.; патураць каму‑н.
Гладзіць супраць шэрсці каго — гаварыць ці рабіць каму‑н. непрыемнае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гла́дзіць ’гладзіць’ (БРС, Касп., Бяльк., Сл. паўн.-зах.). Рус. гла́дить, укр. гла́дити, польск. gładzić, чэш. hladiti, серб.-харв. гла̏дити, ст.-слав. гладити ’тс’. Прасл. *gladiti ’тс’. Гэты дзеяслоў з’яўляецца вытворным ад прыметніка прасл. *gladъ‑kъ (гл. гла́дкі) яшчэ да таго, калі гэты прыметнік быў расшыраны суфіксам *‑kъ > (< ‑*kŭ). Дакладная паралель у літ. glósti, glódžiu пладзіць’. Гл. Слаўскі, 1, 287–288; Фасмер, 1, 409; Бернекер, 1, 300, Траўтман, 90–91.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пагла́дзіць гл. гладзіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гла́дить несов., в разн. знач. гла́дзіць; (утюгом — ещё) прасава́ць;
◊
гла́дить по голо́вке (кого) гла́дзіць па гало́ўцы (каго);
гла́дить про́тив ше́рсти гла́дзіць су́праць шэ́рсці;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
огла́живать несов., разг. гла́дзіць, пагла́джваць; (приглаживать) абгла́джваць, прыгла́джваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гла́джанне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. гладзіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гла́джаны, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад гладзіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)