гва́лт
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
гва́лт |
гва́лты |
| Р. |
гва́лту |
гва́лтаў |
| Д. |
гва́лту |
гва́лтам |
| В. |
гва́лт |
гва́лты |
| Т. |
гва́лтам |
гва́лтамі |
| М. |
гва́лце |
гва́лтах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
гвалт разг. гвалт, род. гва́лту м.; крык, род. кры́ку м.; шум, род. шу́му м., гармі́дар, -ру м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гвалт
1. сущ. (род. гва́лту) м. наси́лие ср.;
2. сущ. (род. гва́лту) м. крик, шум, гвалт;
падня́ць г. — подня́ть крик (шум, гвалт);
3. в знач. межд. карау́л;
г., рату́йце! — карау́л, спаси́те!;
хоць г. крычы́ — хоть карау́л кричи́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гвалт, ‑у, М ‑лце, м.
1. Прымяненне фізічнай сілы ў адносінах да каго‑н.; здзек. Выходзяць на бітву аршанцы, Суровы ідзе Магілёў, Каб помсціць фашысцкім паганцам За гвалты, за здзек і за кроў. Астрэйка.
2. Прымусовае ўздзеянне на каго‑н.; уціск. Паказваючы, напрыклад, урадніка, Ф. Багушэвіч падкрэслівае, што ён чыніць гвалт і прымус імем цара. Шкраба.
3. Крык, шум, лямант. Убачыўшы мядзведзіцу ў лесе ці на дарозе, людзі страшэнна палохаліся, узнімалі гвалт. В. Вольскі. Да сябе.. [Люба] не запрашала Ігнася. Ведала, як скрыва паглядзелі б бацькі і які гвалт узняўся б .. у хаце. Мурашка.
4. у знач. прысл. гва́лтам. Супраць волі, жадання; сілай. Мужчыны гвалтам пасадзілі.. [Грэт] у лодку. Маўр.
5. у знач. выкл. Разм. Кліч аб паратунку ў выпадку небяспекі. Ратуйце, гвалт!
•••
Хоць гвалт крычы гл. крычаць.
[Польск. gwalt з ням.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гвалт, -у, М -лце, м.
1. Прымяненне фізічнай сілы ў адносінах да каго-н.
Партызаны помсцілі немцам за г. і здзекі.
2. Прымусовае ўздзеянне на каго-, што-н.
Чыніць г.
3. у знач. прысл. гва́лтам. Супраць волі, жадання, сілай.
Гвалтам пасадзіць у машыну.
4. Крык, лямант.
Кожны вечар у хаце стаяў г.
5. у знач. выкл. Кліч аб ратунку ў выпадку небяспекі (разм.).
Г., ратуйце!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Гвалт, гвалтава́ць (БРС, Касп., Шат., Бяльк., Нас., Жд. 2, Янк. III), гва́лціць (БРС, Нас.). Ст.-бел. кгвалтъ, гвалтъ, гвалтити, кгвалтовати і г. д. (Булыка, Запазыч.). Рус. гвалт, укр. гвалт. Запазычанне з польск. gwałt, gwałtować, gwałcić і г. д. (а гэта з с.-в.-ням. gewalt). Фасмер, 1, 398; Слаўскі, 1, 382. Параўн. Шанскі, 1, Г, 40. Сюды ж і прыметнік гвалто́ўны ’моцны’ (Нас.), ’гвалтоўны’ (Бяльк.) < польск. gwałtowny.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гвалтава́нне, -я, н.
1. гл. гвалтаваць.
2. Тое, што і гвалт (у 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гвалтава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; незак., каго-што.
1. Чыніць гвалт (у 1 і 2 знач.).
Г. чыю-н. волю.
2. Сілай прымушаць да палавой сувязі.
|| зак. згвалтава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны.
|| наз. гвалтава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гвалтава́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. гвалтаваць.
2. Тое, што і гвалт (у 1, 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
грабе́ж, ‑бяжу, м.
Заход чужой маёмасці, звычайна з прымяненнем сілы; аграбленне. Вораг здалёку мог выпусціць стрэлы, Выскачыць зблізку з мячом ці дубінай, — Гвалт і грабеж панавалі няспынна. Бітэль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)