гадзю́ка, -і, ДМ -дзю́цы, мн. -і, -дзю́к, ж.
1. Ядавітая змяя з чорнай зігзагападобнай паласой уздоўж спіны.
2. перан. Пра небяспечнага, шкоднага чалавека (разм., лаянк.).
Не жанчына, а г.
|| прым. гадзю́чы, -ая, -ае.
Гадзючая скура.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гадзю́ка ж.
1. зоол. гадю́ка;
2. разг., бран., см. га́дзіна 2
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гадзю́ка, ‑і, ДМ ‑дзюцы; Р мн. ‑дзюк; ж.
1. Ядавітая змяя шэрага колеру з чорнай зігзагападобнай паласой уздоўж спіны. А гэтым часам пры сасонцы Гадзюка грэецца на сонцы, — Блішчыць на ёй узор лускі. Крапіва. Вялікая светла-шэрая гадзюка з выразным чорным узорам на спіне гналася па сцежцы за травяной жабай. В. Вольскі.
2. Разм. лаянк. Пра небяспечнага шкоднага чалавека. Людзі маўчалі: такі час, можа знайсціся гадзюка якая, і тады памінай, як чалавека звалі. Шчарбатаў.
•••
Гадзюка падкалодная — тое, што і змяя падкалодная (гл. змяя).
Прыгрэць гадзюку на (сваіх) грудзях гл. прыгрэць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
га́дзіна, -ы, мн. -ы, -дзін, ж.
1. Тое, што і гадзюка (у 1 знач.).
2. Той, хто выклікае да сябе агіду (пагард.).
Фашысцкая г.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гадю́ка прям., перен. гадзю́ка, -кі ж.; га́дзіна, -ны ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
падкало́дны, ‑ая, ‑ае.
У выразе: змяя (гадзюка) падкалодная гл. змяя.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гад, -а, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
1. звычайна мн. Жывёла сямейства паўзуноў (змяя, гадзюка і пад.).
2. перан. Агідны чалавек, гадзіна (у 2 знач.; пагард.).
Фашысцкія гады.
|| прым. га́дскі, -ая, -ае (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шыпе́ць, -плю́, -пі́ш, -пі́ць; -пі́м, -піце́, -пя́ць; -пі́; незак.
1. Утвараць глухія гукі, якія нагадваюць доўгі гук «ш».
Гадзюка шыпіць.
Шыпеў газавы струмень.
2. перан. Гаварыць здушаным ад злосці голасам (разм.).
3. перан. Вымаўляць доўгі гук «ш», патрабуючы цішыні.
|| наз. шыпе́нне, -я, н. і шып, -у, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Сніпе́ць ‘шыпець, сыкаць’: гадзюка сьніпіць (астрав., Сл. ПЗБ, ЛА, 1). Магчыма, да сі́пець (гл.) з устаўным ‑н‑ пад уплывам літ. šnypšti ‘тс’ (Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гадзяня́ і гадзянё, ‑няці; мн. ‑няты, ‑нят; н.
Малая гадзюка. // Разм. Ужываецца як слова лаянкі ў дачыненні да дзіцяці, маладога чалавека. «От, гадзяня, няма на цябе кала!» — думаў [Глушак] пра Дзятліка. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)