вільну́ць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
вільну́ |
вільнё́м |
| 2-я ас. |
вільне́ш |
вільняце́ |
| 3-я ас. |
вільне́ |
вільну́ць |
| Прошлы час |
| м. |
вільну́ў |
вільну́лі |
| ж. |
вільну́ла |
| н. |
вільну́ла |
| Загадны лад |
| 2-я ас. |
вільні́ |
вільні́це |
| Дзеепрыслоўе |
| прош. час |
вільну́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
прэм’е́ра, ‑ы, ж.
Першая пастаноўка новага спектакля. Прэм’ера «Паўлінкі» адбылася ў Вільні 27 студзеня 1913 года. Ярош.
[Фр. première.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
словалі́тня, ‑і, ж.
Уст. Прадпрыемства па вырабу друкарскіх літар, шрыфталіцейны завод. [Адвернік:] Ён [Скарына] магістрату Вільні прапануе Пабудаваць друкарню, словалітню. Клімковіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адвака́цтва, ‑а, н.
Дзейнасць адваката. У часе выхаду гэтых кніжак [«Дудка беларуская» і «Смык беларускі»] Францішак Багушэвіч стала жыў ужо ў Вільні, дзе займаўся адвакацтвам. Клімковіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зме́рці, самрэ; самром, самраце; пр. змёр, змерла і змёрла; зак.
Разм. Памерці (пра ўсіх, многіх). Бацькі .. [хлопца] ў вайну ўцяклі недзе з-за Вільні сюды і тут змерлі. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зані́зкі, ‑ая, ‑ае.
Разм. Нізкаваты, ніжэйшы, чым трэба. [Данута:] — Аж трыццаць два касцёлы і цэрквы ў нашай Вільні. Бо-ожа! — Няпраўда. Я палічыў сорак. Адсюль усіх не відаць, бо гэтая гара занізкая. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шва́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Жанчына, якая прафесіянальна займаецца шыццём. Апраналася панна Ядвіга паводле апошняй моды з Вільні. Так гаварыла ёй местачковая швачка. Бядуля.
•••
Ні качка, ні швачка гл. качка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
баро́ка, нязм., н.
Мастацкі стыль 16–18 стст., які атрымаў найбольшае распаўсюджанне ў архітэктуры і вызначаўся дэкаратыўнай пышнасцю дэталей. На Антокалі бялеў сваімі купаламі сабор Пятра і Паўла, яшчэ адзін цуд Вільні, перл барака. Арабей.
[Іт. barocco.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упрыго́жыцца, ‑жуся, ‑жышся, ‑жыцца; зак.
Набыць прыгожы, прыемны выгляд. За апошнія гады горад разросся, і былая ўскраіна ўпрыгожылася вялізнымі шматпавярховымі дамамі. Пальчэўскі. // перан. Стаць паўней, багацей па зместу. Новымі фактамі ўпрыгожылася дружба паміж польскай і беларускай інтэлігенцыяй Вільні. У. Калеснік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лаба́ты ’лабасты, чалавек з вялікім ілбом’ (ТСБМ, Нас., Янк. Мат., Мат. Гом., Гарэц., Шат.), ’бязрогі (аб карове)’, ’жывёла, якая мае знак на лбе’ (Янк. Мат., Нас., Нас. Зб., Мат. Гом., Сл. паўн.-зах., КЭС, лаг.), укр. лобатий, рус. лобатий. Значэнне ’бязрогі’ ў лексемы лабаты сустракаецца ў суседніх жытом., пск. і ёнаўск. гаворках. Прыметнік, утвораны ад лоб 1 і ацэначнага суф. ‑аты, для якога Карскі (2–3, 44) вылучае значэнне ’вялікая колькасць якасці’. Такельскі (ABSL, 13, 69) сцвярджае, што польск. łobaty ’вялікі’ (ля Вільні) з’яўляецца літуанізмам, якому адпавядае літ. láibas ’вялікі, моцны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)