вы́трашчыць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
вы́трашчу |
вы́трашчым |
| 2-я ас. |
вы́трашчыш |
вы́трашчыце |
| 3-я ас. |
вы́трашчыць |
вы́трашчаць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
вы́трашчыў |
вы́трашчылі |
| ж. |
вы́трашчыла |
| н. |
вы́трашчыла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
вы́трашчы |
вы́трашчыце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
вы́трашчыўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
вы́трашчыць сов., разг., см. вы́тарашчыць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́трашчыць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; зак., што.
Разм. Шырока раскрыць (пра вочы); вытарашчыць. Нагнуўшыся, .. [маці] прыцягнула мяне да сябе і сказала: — Ну чаго вачаняты вытрашчыў?.. Хадановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вы́трашчыць (вочы) ’вылупіць’ (БРС, Шат.). Мяркуючы па ізаляванасці слова ў бел., можна лічыць запазычаннем з польск. wytrzeszyć (oczy) ’тс’; параўн. яшчэ чэш. vytřeštiti (oči), славац. vytrieštať ’тс’. Пэўнай этымалогіі гэтых слоў няма. Брукнер (579) звязвае з trěsk‑, але гэта не дакладна. Фасмер (4, 23) адхіляе і роднасць з рус. вытаращить, таращить (глаза). Іначай Махэк₂ (657), як і рус., і заходнеслав. словы выводзіць ад і.-е. ster‑ ’быць нерухомым’ (*ster‑skati) і параўноўвае з літ. (pa)stérti ’ўтаропіцца’, ням. stieren і starren ’тс’. Няпэўна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вытрэ́шчваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да вытрашчыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́трашчаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад вытрашчыць.
2. у знач. прым. Шырока раскрыты (пра вочы).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́тарашчыць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; зак., што.
Тое, што і вытрашчыць. Міхась сагнуўся і ад здзіўлення вытарашчыў вочы. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́рачыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак., што.
Разм. Тое, што і вытрашчыць. Лыкнуў Яначка чарку і аж вочы вырачыў з непрывычкі. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́катить сов., в разн. знач. вы́каціць; (глаза — ещё) прост. вы́трашчыць, вы́лупіць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́пучить сов., разг. вы́пучыць, мног. павыпу́чваць, вы́пнуць; (о глазах) прост. вы́тарашчыць, вы́трашчыць, вы́лупіць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)