вы́зваліць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
вы́звалю |
вы́звалім |
| 2-я ас. |
вы́зваліш |
вы́зваліце |
| 3-я ас. |
вы́зваліць |
вы́зваляць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
вы́зваліў |
вы́звалілі |
| ж. |
вы́зваліла |
| н. |
вы́зваліла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
вы́звалі |
вы́зваліце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
вы́зваліўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
вы́зваліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак.
1. каго-што. Зрабіць свабодным.
В. арыштаваных.
2. што. Вярнуць назад (захопленае ворагам).
В. горад ад захопнікаў.
3. каго (што). Даць каму-н. магчымасць не рабіць чаго-н., пазбавіць ад чаго-н.; выратаваць ад чаго-н.
В. ад дзяжурства.
Вызвалены работнік (які выконвае грамадскія абавязкі з вызваленнем ад вытворчай работы). В. ад пакарання.
4. каго (што). Звольніць, зняць з работы.
В. ад займаемай пасады.
5. каго-што. Выслабаніць ад чаго-н. грувасткага, цяжкага і пад.
В. рукі.
6. што. Апаражніць, ачысціць.
В. месца для шафы.
В. кніжную паліцу.
В. нумар у гасцініцы (выехаць з яго).
|| незак. вызваля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. вызвале́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́зваліць сов.
1. освободи́ть, вы́свободить;
в. з турмы́ — освободи́ть из тюрьмы́;
в. краі́ну ад во́рагаў — освободи́ть (вы́свободить) страну́ от враго́в;
в. ру́кі — освободи́ть (вы́свободить) ру́ки;
2. (спасти) изба́вить, освободи́ть; (из беды) вы́ручить;
3. уво́лить, освободи́ть;
в. ад рабо́ты — уво́лить (освободи́ть) от рабо́ты
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́зваліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., каго-што.
1. Зрабіць свабодным каго‑, што‑н., даць свабоду каму‑, чаму‑н. Вызваліць арыштаваных. Вызваліць з няволі. □ Граніца, што штучна падзяляла беларускую зямлю на дзве часткі, была сцёрта ў верасні 1939 года, калі Чырвоная Армія вызваліла Заходнюю Беларусь з-пад панскага прыгнёту. Хадкевіч. [Камлюк:] — Трэба не толькі вызваліць зняволеных, але і адсекчы шлях адступленне для франтавых часцей праціўніка. М. Ткачоў.
2. Адваяваць захопленую ворагам тэрыторыю. Вызваліць горад ад захопнікаў.
3. Выратаваць, даць магчымасць пазбегнуць чаго‑н. Вызваліць людзей ад немінучай смерці. □ [Грыша:] — Не лепшага я шукаю, а хачу ад лішняга клопату вызваліць вас [дзядзьку]. Пальчэўскі.
4. Выслабаніць каго‑, што‑н. ад чаго‑н. грувасткага, цяжкага і пад. Вялічка вызваліў грудзі ад трушчанай цэглы і ўбачыў, што іх залівае кроў. Чорны. Нявідны вырываўся з усіх сіл, каб вызваліць рукі. Колас.
5. Звольніць, зняць з работы. [Сухадольскі:] — Прашу вызваліць мяне ад абавязкаў галоўнага інжынера. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вы́зваліць (БРС, Нас., Шат., Касп., Бяльк., Яруш., Шпіл., Грыг.). Рус. вы́зволить, укр. ви́зволити. Ст.-рус. запазычанне з польск. wyzwolić ’зрабіць вольным’. Упершыню фіксуецца ў «Жалаванай грамаце вялікага князя Аляксандра Вітаўта літоўскім жыдам» (1388 г.) (Сразнеўскі, 1, 443). Відавочна, слова першапачаткова было запазычана ў заходнія дыялекты ст.-рус. мовы (Шанскі, 1, В, 224).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
расцугля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; -я́ны; зак.
Вызваліць каня ад цугляў.
Р. каня.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разляйца́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны: зак., каго.
Вызваліць ад лейцаў.
Р. каня.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прафнепрыго́днасць, -і, ж.
Скарачэнне: прафесійная непрыгоднасць.
Вызваліць каго-н. ад працы з-за прафнепрыгоднасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разгрузі́ць, -ружу́, -ру́зіш, -ру́зіць; -ру́жаны; зак., каго-што.
1. Вызваліць ад грузу.
Р. вагон.
2. перан. Вызваліць ад чаго-н. непатрэбнага, лішняга, ад дадатковай нагрузкі (разм.).
Р. школьную праграму.
|| незак. разгружа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. разгру́зка, -і, ДМ -зцы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
освободи́ть сов.
1. вы́зваліць, мног. павызваля́ць;
освободи́ть заключённых вы́зваліць зняво́леных;
освободи́ть от врага́ захва́ченную зе́млю вы́зваліць ад во́рага захо́пленую зямлю́;
2. (уволить) вы́зваліць;
освободи́ть от рабо́ты вы́зваліць ад рабо́ты;
3. (опорожнить) апаражні́ць, мног. паапаражня́ць;
4. (очистить) ачы́сціць;
освободи́ть помеще́ние ачы́сціць памяшка́нне;
5. (руки) апраста́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)