вы́брацца, -беруся, -берашся, -берацца; -берыся; зак.
1. З цяжкасцямі выйсці, выехаць адкуль-н.
В. з натоўпу.
В. з бяды (перан.).
2. Выселіцца, перабрацца.
В. на другую кватэру.
3. Знайсці час, магчымасць адправіцца куды-н. (разм.).
В. ў кіно.
|| незак. выбіра́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́брацца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
вы́беруся |
вы́берамся |
| 2-я ас. |
вы́берашся |
вы́берацеся |
| 3-я ас. |
вы́берацца |
вы́беруцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
вы́браўся |
вы́браліся |
| ж. |
вы́бралася |
| н. |
вы́бралася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
вы́берыся |
вы́берыцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
вы́браўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
вы́брацца сов.
1. в разн. знач. вы́браться;
в. з бало́та на до́брую даро́гу — вы́браться из боло́та на хоро́шую доро́гу;
в. з хало́днай — кватэ́ры вы́браться из холо́дной кварти́ры;
в. ў тэа́тр — вы́браться в теа́тр;
2. (уйти) убра́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́брацца, ‑беруся, ‑берашся, ‑берацца; зак.
1. Пераадольваючы або абмінаючы перашкоды, выйсці, выехаць, вылезці адкуль‑н.; прабіцца цераз што‑н. Выбрацца з натоўпу. Выбрацца з-пад абломкаў. □ Партызаны цяпер пачалі адыходзіць у лес. Там, не даходзячы да вёскі, можна было выбрацца балотнымі зараснікамі на ўзгоркаватае поле. Чорны. Аўтобус прапоўз міма [дамоў], выбраўся з загару машын, паімчаў хутчэй. Асіпенка.
2. перан. Разм. Выйсці з цяжкага становішча. Выбрацца з бяды. Выбрацца з даўгоў. □ [Мясцком].. дапамагаў сялянству выбрацца з векавечнай цемры, распачаць новае, прыгожае жыццё. Шынклер.
3. Выселіцца, пераехаць з дамашнім скарбам у другое памяшканне, месца; перабрацца. Выбрацца на другую кватэру. □ Хто-ніхто выбраўся па хутар і цяпер сяліба пуставала. Галавач. Жыхароў у мястэчку амаль не было, Яны выбраліся ў шалашы. Навуменка.
4. Падрыхтавацца да выезду, пераходу; сабрацца. Выбрацца ў далёкую дарогу. □ Пасля поўдня Уладзік з дзядзькам Антосем выбраліся ехаць у лес. Чорны.
5. Разм. Знайсці магчымасць, час пайсці, паехаць куды‑н. Выбрацца ў кіно. □ Куды, старая, выбралася з дому? Праведаць сына? Ці паклікаў зяць? Гілевіч.
•••
Выбрацца сухім з вады — тое, што і выйсці сухім з вады (гл. выйсці).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гушчэ́ча, -ы, ж. (разм.).
Тое, што і гушчар.
З лазовай гушчэчы не выбрацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прадзяўбці́ся, 1 і 2 ас. не ўжыв., -бе́цца; зак.
Пра птушаня: прадзёўбшы шалупайку, выбрацца з яйца.
|| незак. прадзёўбвацца, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́карабкацца, -аюся, -аешся, -аецца; зак.
Карабкаючыся, вылезці, выбрацца.
В. з ямы.
В. з бяды (перан., разм.).
|| незак. выкара́бквацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
невыла́зны, -ая, -ае.
1. Такі, па якім цяжка прайсці, з якога цяжка выбрацца; непраходны.
Невылазная гразь.
2. перан. Такі, ад якога цяжка, немагчыма вызваліцца.
Н. доўг.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
навыла́зіць, ‑лазіць, безас. зак.
Разм. Вылезці, выбрацца адкуль‑н. у вялікай колькасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)