ву́шкі, -шак мн., кул. ушки́;
○ мядзве́джыя ву́шкі — фарм. медве́жьи у́шки
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ву́шкі (ў лапцях) (Інстр. 1, 80), ’жабры’ (карэліц., Шатал.). Да ву́ха, назвы такога тыпу характэрны для частак прадметаў, што нагадваюць вуха па форме, параўн. ву́ха, ву́шка ў іголцы і інш., ці маюць падобнае размяшчэнне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
забарса́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак. што.
Працягнуць аборы ў вушкі лапця.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ву́шка
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ву́шка |
ву́шкі |
| Р. |
ву́шка |
ву́шак |
| Д. |
ву́шку |
ву́шкам |
| В. |
ву́шка |
ву́шкі |
| Т. |
ву́шкам |
ву́шкамі |
| М. |
ву́шку |
ву́шках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
барса́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Уцягваць абору ў вушкі лапця. Барсаць лапаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
забарса́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Працягнуць аборы ў вушкі лапця. Забарсаць лапці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абарса́ць
‘уцягнуць абору ў вушкі лапця’
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
абарса́ю |
абарса́ем |
| 2-я ас. |
абарса́еш |
абарса́еце |
| 3-я ас. |
абарса́е |
абарса́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
абарса́ў |
абарса́лі |
| ж. |
абарса́ла |
| н. |
абарса́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
абарса́й |
абарса́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
абарса́ўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
вы́барсаць
‘уцягнуць аборы ў вушкі лапця’
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
вы́барсаю |
вы́барсаем |
| 2-я ас. |
вы́барсаеш |
вы́барсаеце |
| 3-я ас. |
вы́барсае |
вы́барсаюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
вы́барсаў |
вы́барсалі |
| ж. |
вы́барсала |
| н. |
вы́барсала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
вы́барсай |
вы́барсайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
вы́барсаўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ву́шка, ‑а; Р мн. ‑шак; н.
1. Памянш.-ласк. да вуха (у 2 знач.); маленькае вуха.
2. Тое, што і вуха (у 5 знач.). Каваль падняў звон за вушка і ўдарыў па ім каменем. Ваданосаў.
3. пераважна мн. (ву́шкі, ‑шак). Петлі ў абутку для замацавання яго на назе або нацягвання. Ад лапцей засталіся адны аборы і некалькі вушак. Якімовіч. [Тамашовы] боты.. былі звязаны разам за вушкі і перакінуты на плячах. Бядуля.
4. Дзірачка для ніткі ў іголцы.
5. пераважна мн. (ву́шкі, ‑шак). Страва, зробленая з кавалачкаў цеста з угорнутым у іх тварагом, грыбамі і пад.
•••
За вушка ды на сонейка — выкрыць, прыцягнуць да адказнасці каго‑н. [Левановіч:] А мы яго зараз за вушка ды на сонейка. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
*Трапасні́, трэпысні́ ’лахманы’ (іван., Жыв. сл.; Сл. Брэс.). Відаць, звязана з трэпасце́ць ’мільгацець, ззяць (пра зоркі)’ (пруж., бяроз., ЛА, 2), на аснове якога выводзіцца больш агульнае значэнне ’матляцца, брындаць’, параўн. роднаснае трапятаць, гл. Экспрэсіўная суфіксацыя дзеяслова, магчыма, пад уплывам субстратных балтыйскіх форм, параўн. літ. žybsė́ti, blyksė́ti ’мільгацець, пабліскваць’. Сюды ж трэ́псы ’махры ў хустцы’ (кобр., ЛА, 4), ад якой магло ўтварыцца трэпысні́ па тыпу за́барсні ’вушкі ў лапцях, у якія прасоўваецца абора’. Гл. наступнае слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)