во́рчык
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
во́рчык |
во́рчыкі |
| Р. |
во́рчыка |
во́рчыкаў |
| Д. |
во́рчыку |
во́рчыкам |
| В. |
во́рчык |
во́рчыкі |
| Т. |
во́рчыкам |
во́рчыкамі |
| М. |
во́рчыку |
во́рчыках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
во́рчык, -а, мн. -і, -аў, м.
Прыстасаванне для прыпрэжкі каня ў дапамогу каранніку (сярэдняму каню).
Хадзіць на ворчыку.
|| прым. во́рчыкавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
во́рчык м.
1. (упряжное приспособление) валёк;
2. (способ упряжки) пристя́жка ж.;
запрага́ць на в. — запрята́ть в пристя́жку;
хадзі́ць на ~ку — ходи́ть в пристя́жке
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
во́рчык, ‑а, м.
Прыстасаванне для прыпрэжкі каня ў дапамогу каранніку; барак. Хадзіць на ворчыку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Во́рчык 1 ’барак, пры дапамозе якога запрагаюць каня ў плуг; брусок з жалезным крукам на сярэдзіне, за які зачэпліваюцца пастронкі’ (БРС, КТС, Нас., Касп., Гарэц., Бяльк., Др.-Падб., Мядзв., Сцяшк.). Рус. о́рчик ’перакладзіна, барак для пастронкаў вупражы каня’, укр. во́рчык, польск. orczyk ’тс’. Запазычана з с.-в.-ням. ortschit, н.-в.-ням. Ortscheit ’тс’ праз польск. мову (Міклашыч, 225; Мацэнаўэр, 265; Більфельдт, 29). С.-в.-ням. слова ўтворана з ort ’вастрыё, канец’ і schit ’палена’ (Фасмер, 3, 155). Праабражэнскі (1, 659) дапускае магчымасць зваротнага ўздзеяння польск. orczyk на ням. і набліжае орчик да арчак (гл.), о́рчак ’лука, драўляны каркас сядла’, што менш верагодна.
Во́рчык 2 ’прыпрэжаны конь’ (Мат. Гом.). Гл. варчык.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
стальва́га, -і, ДМ -ва́зе, мн. -і, -ва́г, ж.
Трайны ворчык для параконнай запрэжкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пастро́нак, -нка, мн. -нкі, -нкаў, м.
Рэмень (вяроўка), які злучае ворчык з хамутом пры запраганні каня ў плуг, барану.
|| прым. пастро́нкавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ды́шаль, -шля, мн. -шлі, -шляў, м.
1. Тоўстая аглобля, якая прымацоўваецца да сярэдзіны пярэдняй восі пры парнай запрэжцы.
2. У плузе: жалезная выгнутая пласціна, да пярэдняга канца якой прымацоўваецца ворчык.
|| прым. ды́шлевы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стальва́га, ‑і, ДМ ‑вазе, ж.
Трайны барак (ворчык) для параконнай запрэжкі. Я наганяў гнедага каня, прычэпленага пастромкамі за стальвагі дышля. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Варча́к 1 ’ворчык’ (Гарэц., Бяльк.), таксама во́рчык. Рус. о́рчик, во́рчык, во́рчак, укр. во́рчик. Запазычанне з польск. orczyk ’тс’, а гэта з с.-в.-ням. ortschît ’тс’ (Міклашыч, 225; Мацэнаўэр, Cizí sl., 265; Фасмер, 3, 155). У бел. мове (як і ў рус. дыял. во́рчак) новы суф. ‑ак (адсюль і націск ‑а́к!).
Варча́к 2 ’прыпражны конь’ (БРС, Нас.). Перанос назвы (з варча́к ’ворчык’). А ці не можна паставіць пытанне пра паходжанне ад слав. *orь ’конь’ (параўн. укр. вір, во́рик)?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)