ванца́к
‘хвароба’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
ванца́к |
| Р. |
ванцаку́ |
| Д. |
ванцаку́ |
| В. |
ванца́к |
| Т. |
ванцако́м |
| М. |
ванцаку́ |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ванца́к, -ку́ м., обл., вет. (боль в животе) резь ж.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ванца́к, ‑у, м.
Разм. Рэзкі, востры боль у жываце; рэзь. Каня ванцак хапіў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ванцак ’хвароба жывата’ (Сцяшк. МГ); ’падучая’ (Шат., Касп.); ’рэзь у жываце’ (БРС). Фанетычна пераробленае запазычанне з польскай мовы, на што ўказвае, у прыватнасці, наяўнасць насавога. Польск. wąsad і памылковае wąsacz ’боль у крыжы’ (адкуль беларускае ванцак ’хвароба жывата’). Брукнер (605) тлумачыць wąsad, як ’тое, што ўсаджана’ і параўноўвае з чэш. úsad ’боль у крыжы’, балг. усади ’хвароба скаціны’. Форма ванцак тлумачыцца перараскладаннем запазычанага слова на ванц‑ і ‑ак, на падставе чаго ўзніклі ванцяць ’абняславіць’ (гл.) і ванцаты ’нервовы, шалёны’ (гл.). Параўн. Вярэніч, БЛ, 11, 66.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ванца́ч ’хвароба жывата’ (Жд.). Гл. ванцак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ванця́ць ’абняславіць’ (КЭС). Да кораня ванц‑ (гл. ванцак). Магчыма, варта прыняць пад увагу і літ. vaitóti ’стагнаць, вохкаць’, прус. waitiāt ’гаварыць’ і бел. (з балт.) вайцяць ’сварыцца, крычаць, лаяцца’ (Урбуціс, Baltistica, 1969, 2, 161; Непакупны, Мовознавство, 1968, 6, 35; Непакупны, Бел.-укр. ізал., 53–54), пад уплывам якіх маем ванцяць замест ванцаць. Верагодна, таксама ванцяць < вайцяць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)