бяда́
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
бяда́ |
бе́ды |
| Р. |
бяды́ |
бе́д |
| Д. |
бядзе́ |
бе́дам |
| В. |
бяду́ |
бе́ды |
| Т. |
бядо́й
бядо́ю |
бе́дамі |
| М. |
бядзе́ |
бе́дах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
бяда́, -ы́, ДМ -дзе́, мн. бе́ды і (з ліч. 2, 3, 4) бяды́, бед, ж.
1. Няшчасце, гора.
Дапамагчы ў бядзе.
Беды цярпець — каменнае сэрца мець (прыказка). Б. па бядзе як па нітачцы ідзе (прыказка).
2. Нястача, галеча.
У хаце — б.
3. у знач. вык. Дрэнна; непрыемна.
Б. мне з ім.
◊
Бяда вялікая (разм.) — не мае значэння, няважна.
Бядой латаны (разм.) — вельмі бедны.
Далей ад бяды (разм.) — пра нежаданне ўвязвацца ў непрыемную гісторыю.
Такой бяды; толькі (той) бяды (разм.) — не мае значэння.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бяда́ ж. беда́; го́ре ср.;
◊ б. ў тым, што... — беда́ (го́ре) в том, что...;
як на бяду́ — как на беду́;
на маю́ бяду́ — на мою́ беду́;
не б. — не беда́;
не твая́ б. — фам. не твоя́ печа́ль;
тако́й бяды́ — не велика́ беда́;
б. вялі́кая — велика́ беда́;
то́лькі тае́ бяды́! — что за беда́! бо́льше бы беды́ не́ было;
б. мала́я — го́ря ма́ло;
памагчы́ бядзе́ — го́рю помо́чь;
дале́й ад бяды́ — пода́льше от греха́;
нядо́ўга і да бяды́ — до́лго ли до беды́ (греха́);
панацэ́я ад усі́х бед — панаце́я от всех бед (зол);
сябры́ пазнаю́цца ў бядзе́ — посл. друзья́ познаю́тся в беде́;
б. на бядзе́ е́дзе, бядо́ю паганя́е — посл. беда́ на беде́ е́дет, бедо́й погоня́ет;
б. па бядзе́ як па ні́тачцы ідзе́ — посл. пришла́ беда́ — отворя́й ворота́;
чужу́ю бяду́ рука́мі развяду́ — посл. чужу́ю беду́ рука́ми разведу́;
запа́с бяды́ не чы́ніць — погов. запа́с карма́на не дерёт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бяда́, ‑ы, ДМ ‑дзе; мн. беды, бед; ж.
1. Няшчасце, нядоля, гора. Па рыбацкаму звычаю лодкі пакідаюцца назаўсёды там, дзе іх засцігне апошняя бяда. Брыль. Ды зноў бяда: праз год вясною Згарэла хата з варыўнёю. Колас. // Непрыемнасці, клопат. Але сёння здарылася з цыркуляркай бяда — сапсаваўся па нейкай прычыне матор. Гамолка. Трэба, думае [мужык], хоць яйкі ратаваць, бо як астынуць, дык і кураняты не выведуцца: бяда будзе ад жонкі... Якімовіч.
2. Галеча, нястача, недахоп сродкаў для жыцця. Ладымер Стальмаховіч зазнаў за свой век галоднай і халоднай бяды. Чорны. Вечная ў хаце бяда — Ніва, як палец, вузкая, У хлебе цвіла лебяда. Танк. [Дзед:] — Дзе ж ты [Сымонка] дзенешся зімою? Хто табе прытулак дасць? Эх, спазнаешся з бядою! Эх, шырока яе пасць! Колас.
3. у знач. вык. Дрэнна, нядобра; непрыемнасць. Вось гэта грэбля — бяда і гора мікуціцкае. Колас. [Камандзір:] — Пяхоце шукай, дзе вузей, ды дрэвы валяй цераз ваду. З фурманкамі — таксама бяда. Брыль. // (з адмоўем). Неістотна, не мае значэння. Стараватая будзе жонка? Не бяда! Ён [Беразоўскі] і сам не малады. Чарнышэвіч.
•••
Бяда вялікая — не мае значэння, няважна.
Бяда малая — не датычыцца каго‑н. [Шчырэц:] — Ты [Валошын] — гарадскі, табе бяда малая: Тваіх палёў жаўнеры не патопчуць. Глебка.
Бядой латаны гл. латаны.
Далей ад бяды гл. далей.
Дапамагчы бядзе гл. дапамагчы.
Лезці ў бяду гл. лезці.
Не твая (мая, яго і г. д.) бяда — не твая (мая, яго і г. д.) справа, што табе (мне, яму і г. д.) абыходзіць.
Такой бяды; толькі (той) бяды — не мае значэння; ну дык што ж!
Як на бяду — як назнарок, як на тое.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бяда, гора, няшчасце, ліха, ліхое, нядоля, бяздолле, нягода, зло, нядобрае, кепскае / час, эпоха няшчасцяў: ліхалецце; бядота, горасць, гарота, ліхасць, злыбеда, злыбедзь, кепства, непамыслота, напасць, насланнё, навала, навалач, наваль, безгалоўе, нявыкрутка, непярэліўкі (разм.); пляга (абл.); удар, біч, навальніца, пераплёт, перапалка, балота, каша, пекла, пастка, сіло, мухалоўка, балячка, трасца, чума, пракляцце, кара, хмара, тупік, трагедыя, драма, катастрофа (перан.) □ чорны дзень, чорная гадзіна, чорная часіна, цяжкая часіна, злая гадзіна, ліхая гадзіна, ліхі час
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
ліхту́га, -і, ДМ -ту́зе, ж. (разм.).
Няшчаснае здарэнне, вялікая бяда.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
злы́беда, -ы, ДМ -дзе, мн. -ы, -бед, ж. (разм.).
Бяда, ліха.
Навалілася з. на вёску.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
напа́сць, -і, мн. -і, -ей, ж. (разм.).
Бяда, няшчасце.
Што за н. такая.
Ад напасці і чорт плача (з нар.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
злы́дзень, -дня, мн. -дні, -дняў, м. (разм.).
1. Шкодны чалавек, ліхадзей.
2. толькі мн. Нягоды, бяда.
Як уваляцца злыдні, то не на тры дні (прыказка).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)