бла́зан, -зна м.
1. шут; кло́ун;
2. разг., пренебр. мальчи́шка, молокосо́с
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бла́зан і бла́зен, ‑зна, м.
Разм.
1. Пра непаўналетняга чалавека, хлапчука; блазнюк. [Старшыня:] — І хто гэта дазволіў, каб нейкі блазан, учарашняе дзіця, маё заслуж[а]нае імя няславіў і аўтарытэт падрываў? Быкаў.
2. Малады чалавек несур’ёзных паводзін. — Эт, блазан, ды і толькі! — абсек Дразда злосны Косця і пайшоў па вуліцы. Карпюк. // Той, хто сваімі паводзінамі любіць пацяшаць другіх. [Маша Славіку:] — Блазен! Калі-небудзь ты моцна пагарыш за свае дурныя жартачкі. Шамякін.
3. Уст. Асоба пры двары манарха ці феадала, якая павінна была весяліць гаспадара і гасцей. Покуль размову вялі яны з панам, блазан у бубен парнуў нечакана. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бла́зан. Рус. дыял. бла́зень ’прастафіля; дурнаваты; жартаўнік’, укр. бла́зень ’дурань’, польск. błazen, чэш. blázen ’вар’ят; дурны і г. д.’ Сюды ж дзеяслоў *blazniti ’абдурыць, дурыць, вар’яцець’. Ст.-рус., ст.-слав. блазнъ ’памылка’. Усё да праслав. blazniti ’памыляцца; дурыць’, blaznъ ’памылка, спакушэнне і г. д.’ З першапачатковага абстрактнага значэння развілося потым больш канкрэтнае ’дурань, вар’ят, звар’яцелы’ (параўн. развіццё значэння ў blędь: ст.-слав. яшчэ ’памылка і да т. п.’, а ва ўсх.-слав. мовах і ’meretrix’). Этымалогія прасл. blazniti, blaznъ не вельмі ясная. Можа, да лат. blāzt ’мігаць’, blāzma ’міганне, бліск, водбліск’. Гл. Фасмер, 1, 171–172 (там і агляд іншых версій); Брукнер, 30; Бернекер, 59; Слаўскі, 1, 36; Махэк₂, 55; Рудніцкі, 142. Ст.-бел. блазен, блазан Булыка (Запазыч.) лічыць паланізмам. Сюды далей адносяцца: бла́зан ’свавольнік’ (Сцяшк. МГ), бла́зен ’малакасос’ (Нас., Касп.), бла́зян ’падлетак’ (Сцяшк. МГ), ’малакасос’ (Шат.), бла́зні ’малеча’ (Бяльк.), блазню́к ’малалетак’ (Бяльк.), блазно́та ’малады, малы’ (Бяльк.), ’дзетвара’ (Нас., Касп.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бла́зен, -зна м., разг., см. бла́зан
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
га́ер уст. га́ер, -ра м., бла́зан, -зна м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
буфо́н, ‑а, м.
Акцёр, які выконвае камічныя ролі ў аперэтках і вадэвілях; блазан, паяц, камедыянт. // Той, хто выступае ў кампаніі ў ролі жартаўніка, штукара.
[Фр. bouffon.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
блазно́та ж., разг.
1. см. бла́зан 2;
2. собир. пренебр. (о детях) мелюзга́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
молокосо́с пренебр. малакасо́с, -са м.; блазню́к, -ка́ м., бла́зан, -зна м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
арлекі́н, ‑а, м.
Традыцыйны персанаж італьянскай «камедыі масак», слуга-блазан у касцюме з рознакаляровых шматкоў і ў чорнай паўмасцы, надораны дасціпнасцю і ўменнем спрытна выходзіць са складанага становішча.
[Іт. arlecchino.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шпаню́к, ‑а, м.
Разм. Блазан, блазнюк; малакасос. Пасажыры скоса пазіралі на мяне. Нехта нават цыкнуў: — Што ты ўсё круцішся, шпанюк! Таўхаля захацеў? Шыловіч. З усіх бакоў неслася: — Нягодніка Шпанюкі! — Таго вялікага!.. Вялікага трымай! Сцёпка здагадаўся, што і Шупік уцякае. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)