берагчы́, -рагу́, -ражэ́ш, -ражэ́; -ражо́м, -ражаце́, -рагу́ць; бяро́г, берагла́, -ло́; -ражы́; незак., каго-што.
1. Захоўваць, ашчадна расходаваць; марна не траціць.
Б. здароўе.
Б. кожную капейку.
2. Клапатліва ахоўваць каго-, што-н., засцерагаць ад чаго-н.
Б. тайну.
Б. дзіця.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
берагчы́
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
берагу́ |
беражо́м |
| 2-я ас. |
беражэ́ш |
беражаце́ |
| 3-я ас. |
беражэ́ |
берагу́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
бяро́г |
бераглі́ |
| ж. |
берагла́ |
| н. |
берагло́ |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
беражы́ |
беражы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
берагучы́ |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
берагчы́ несов., в разн. знач. бере́чь; (здоровье — ещё) щади́ть;
б. дабро́ — бере́чь добро́;
б. збо́жжа ад псава́ння — бере́чь зерно́ от по́рчи;
б. сы́на — бере́чь сы́на;
◊ б. як зрэ́нку во́ка — бере́чь как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
берагчы́, ‑рагу, ‑ражэш, ‑ражэ; ‑ражом, ‑ражаце, ‑рагуць; незак., каго-што.
1. Захоўваць цэлым, не расходаваць. — Можа трошкі віна і знайшлося б, — усміхнулася настаўніца, — але мы яго беражом для раненых. Маўр. // Вельмі эканомна, беражліва расходаваць. Пры другіх абставінах Платон Дулеба і сам арганізаваў бы абстрэл самалётаў, але цяпер трэба было берагчы кожны патрон. Шчарбатаў. // Ашчадна карыстацца якімі‑н. рэчамі, імкнуцца захаваць іх у найлепшым стане. — Ты кнігу беражы, сынок, Прыходзь часцей у госці! Агняцвет.
2. Клапатліва ахоўваць каго‑, што‑н., засцерагаць ад чаго‑н. [Арына] сама любіла і берагла свайго бацьку. Кавалёў. [Маці:] — Хай беражэ цябе ад кулі І ад варожых злых штыкоў Святое пачуццё матулі — Мая бязмежная любоў. Глебка. [Пітолін:] — Неяк раз на зборы перад усімі праводзіў гутарку, як трэба берагчы баявыя традыцыі. Грамовіч. // Захоўваць у памяці, помніць. Берагчы наказ бацькоў.
•••
Берагчы сваю шкуру — клапаціцца, думаць толькі пра сябе.
Берагчы як зрэнку вока — старанна, беражліва захоўваць што‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Берагчы́. Рус. бере́чь, укр. берегти́, ст.-слав. брѣшти брѣгѫ ’клапаціцца’, ст.-серб. бријѐћи бржем ’ахоўваць’. Прасл. bergti bergǫ, bergti bьrgǫ. І.‑е. *bhergh‑ ’берагчы, ахоўваць, клапаціцца’. Параўн. гоц. baírgan хаваць’, ням. bergen, літ. bir̃ginti ’берагчы’. Фасмер, 1, 153; Траўтман, 31; Бернекер, 49; Слаўскі, 1, 44; Праабражэнскі, 1, 24.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лі́таваць, -тую, -туеш, -туе; -туй; незак., каго.
Берагчы каго-н.; шкадаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
лі́тавацца, -туюся, -туешся, -туецца; -туйся; незак., над кім-чым.
Берагчы, праяўляць літасць, міласэрнасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бузава́ць, -зу́ю, -зу́еш, -зу́е; -зу́й; -зава́ны; незак., што. (разм.).
Псаваць, трапаць, не берагчы што-н.
Б. адзенне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бере́чь несов.
1. (содержать в целости, хранить) хава́ць, захо́ўваць;
бере́чь госуда́рственную та́йну хава́ць (захо́ўваць) дзяржа́ўную та́йну;
2. (не давать напрасно расходоваться, портиться чему-л.) берагчы́, ашчаджа́ць ула́снасць;
бере́чь вре́мя берагчы́ час;
бере́чь хлеб от по́рчи берагчы́ збо́жжа ад псава́ння;
3. (бережно относиться) шанава́ць, берагчы́;
бере́чь оде́жду шанава́ць во́пратку;
бере́чь здоро́вье шанава́ць (берагчы́) здаро́ўе;
◊
бере́чь как зени́цу о́ка берагчы́ як зрэ́нку во́ка;
бере́чь свою́ шку́ру берагчы́ сваю́ шку́ру;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ашчаджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак., што.
1. Эканомна, па-гаспадарску выдаткоўваць; берагчы.
А. грошы.
2. перан., што. Ахоўваць.
А. сон.
|| наз. ашча́да, -ы, ДМ -дзе, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)