аске́пак
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
аске́пак |
аске́пкі |
| Р. |
аске́пка |
аске́пкаў |
| Д. |
аске́пку |
аске́пкам |
| В. |
аске́пак |
аске́пкі |
| Т. |
аске́пкам |
аске́пкамі |
| М. |
аске́пку |
аске́пках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
аске́пак, -пка, мн. -пкі, -пкаў, м.
1. Востры кавалак чаго-н. разбітага, асколак; трэска.
2. перан. Пра тое, што засталося ад мінулага.
А. часу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аске́пак, -пка м., обл. оско́лок; ще́пка ж.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аске́пак, ‑пка, м.
Адколаты ад чаго‑н. кавалак; аскалёпак. Аскепкі шкла. Аскепак люстэрка. // Тонкая пласцінка дрэва, якая адколата ўсцяж слаёў. Смалістыя аскепкі. / у перан. ужыв. Аскепкі старога свету.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Аске́пак, аскёпак ’асколак, шчэпка, трэска’. Параўн. яшчэ атськёпык ’адшчэпак’ (Бяльк.). Рус. дыял. паўдн. оскепок ’аскепак’, укр. оскипище ’ручка грабляў’. Ст.-рус. оскѣпъ ’кап’ё’. Паводле значэння, рускае і беларускае словы тлумачацца як суфіксальныя ўтварэнні ад дзеяслова, засведчанага ў Даля: оскепать ’ашчэпяць’; параўн. абрывак, адломак. Іншае магчымае тлумачэнне: памяншальнае ад аскеп (ст.-рус. оскѣпъ) семантычна менш верагодна. Дзеяслоў оскѣпати (> назоўнік оскѣпъ) утвораны ад дзеяслова скѣпати > скяпаць (гл.). Захаванне ў націскным складзе ў бел. аскепак е (пры пераходзе яго ў ё ў некаторых магілёўскіх гаворках) можна лічыць як сведчанне ў карысць гіпотэзы Якабсона (IJSLP, 1/2, 270) пра тое, што ск захоўвалася тут перад оі, з якога ўтварыўся ѣ. Аскепак і шчэпка словы аднакарэнныя. Малаверагодная думка Даля (IV, 195), падтрыманая Когенам (Запіскі, 1, 236–237) і Сцяцком (Нар. 27), пра роднаснасць аскепак і скіба ’луста’, якое запазычана праз польскую з нямецкай мовы. Семантычна скіба, скібка не ўжываюцца, калі справа ідзе пра дрэва, фанетычна кепска тлумачыцца б і не найлепшым чынам і. Гл. скіба.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аско́лак, -лка, мн. -лкі, -лкаў, м.
Тое, што і аскепак.
Асколкі шкла.
А. мінулага (перан.).
|| прым. аско́лачны, -ая, -ае.
Асколачная бомба.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аскаба́лак, -лка м., разг. чу́рка ж.; см. аске́пак
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цу́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
Тонкі аскепак лучынкі, трэскі, палачкі.
|| памянш.-ласк. цу́рачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
|| прым. цу́рачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чэ́рап, -а, мн. чарапы́, чарапо́ў, м.
1. Косці, якія ўтвараюць цвёрдую аснову галавы ў пазваночных.
Траўма чэрапа.
2. часцей мн. Абломак, аскепак разбітага глінянага, шклянога і пад. посуду.
|| прым. чарапны́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Нашакаля́ць ’нашчапаць’, нашакаліняць ’насмяюць’ (Сл. ПЗБ). Ад шакаль, шакалінай ’трэска, аскепак’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)